سیر تحول پول و سیستم‌های مختلف آن:
در آغاز، معامله‌ها در بین مردم، به‌صورت تهاتری و پایاپای بود که در عربی «مقایضة» و در انگلیسی "Barter"[١١٣] گفته می‌شود[١١٤]. اما در این نوع معاملات مشکلات گوناگونی از قبیل حمل و نقل اجناس، عدم موافقت در عرضه و تقاضا بر روی یک جنس و غیره وجود داشت. مثلاً شخصی متقاضی مبادله‌ی گندم با پارچه بود، اما صاحب پارچه نیازی به گندم نداشت و تقسیم اجناس به واحدهای کوچکتر و اساس داد و ستد قرار دادن آنها نیز مشکل به‌نظر می‌رسید. از این روی معامله پایاپای "Barter" برچیده شده و به‌جای آن، فقط برخی از اجناس ضروری و همیشه قابل استفاده و مبادله نظیر گندم، جو، پوست و غیره به عنوان مبنای قیمت مقرر گردید. پس از مدتی از تعداد اقلام کالاهای اساسی نیز کاسته شد و صرفاً طلا و نقره [به‌دلیل قابل پذیرش در سطح تجارت بین‌المللی و آسان بودن حمل و نقل آنها] به‌طور پایه پولی در نظر گرفته شدند.
در وهله‌ی نخست مبادله با طلا بدون سکه زدن، صورت می‌گرفت. اما بعداً که زدن با آن نیز شروع شد و هر شخصی به ضرب سکه به‌آن مجاز قرار داده شد. به سیستم رایج در این دوره «سیستم واحد پولی طلا» و در عربی «قاعدة الذهب» و در انگیسی "Goldstandard" می‌گویند.
پس از آن سکه زدن با نقره نیز رواج گرفت و به مجموعه این دو سیستم «سیستم دو فلزی» و در عربی «نظام‌المعدنین» و در انگلیسی "Bimetalic Standard" می‌گویند.
به مروز زمان دوره‌ای فرا رسید که مردم سکه‌های طلایی و نقره‌ای را پیش صراف‌ها به طور امانت گذاشته و از آنها رسید دریافت می‌کردند، تا هنگام ضرورت با ارائه رسید، آنها را از صراف پس بگیرند. پس از آن داد و ستد مردم به تدریج به‌وسیله‌ی همین «رسیدها» صورت گرفت و مشتری به‌جای گرفتن طلا از صراف و تحویل آن به فروشنده خود، اصل رسید را (که در واقع حواله‌ای برای گرفتن طلا از صراف بود) به فروشنده می‌داد و این به‌معنای انتقال پشتوانه و اعتبار رسید به فروشنده بود. رواج گفتن این نوع معامله سبب گردید که طلا تا مدت زمانی بیشتری نزد صراف بماند و صراف با احساس چنین شرایطی، توانست طلاهای امانت را به دیگران قرض بدهد و این معامله پیش‌درآمدی برای آغاز دوره‌ی پول‌های کاغذی و بانکداری قرار گرفت که توضیح بیشتر آن انشاالله در مباحث بانکداری خواهد بود.
در آغاز پیدایش پول کاغذی هر شخص توانست پول کاغذی صادر کند، اما پذیرش آن صرفاً براساس دادوستد بین مردم بود. در غیر این‌صورت پول قانونی "Legal Tender" یا پول رایج تلقی نمی‌شد.
با در نظر داشتن همین پذیرش و جهت رفاه مردم در دا وستدها، بعدها پول کاغذی اعتبار پول قانونی یا پول رایج "Legal Tender" را پیدا کرد، اما با این وصف که مسئول صدور آن فقط اداره‌ی مجاز "Authorised" دولت (بانک) قرار داده شد پس از آن، این مسئولیت از بقیه بانک‌ها سلب و فقط به «بانک مرکزی» واگذار گردید.
بعد از اعبتار قانونی گرفتن پول‌های کاغذی نیز، مدارج زیادی طی شده است. در یک‌زمان پشتوانه پول تا میزان صد درصد، طلا بوده است و براساس قانون هر بانک مؤظف بوده است تا به‌میزان طلای موجود نزد خود، پول انتشار دهد، در عربی به این نظام «قاعدة سبائك الذهب» و در انگلیسی "Gold Bullion Standard' و به فارسی «پشتوانه طلا» گفته می‌شود.
پس از آن به‌علت کاهش مراجعه مردم برای دریافت طلا، از ارزش پشتوانه‌ی پول کاسته شد و همواره این کاهش میزان پشتوانه، در دوره‌های بعدی نیز ادامه پیدا کرد تا به صفر رسید و کم‌کم در محدوده‌ی معاملات داخلی کشور، نیازی به پشتوانه برای پول احساس نشد. به پول‌هایی که به‌میزان کم‌تر از صددرصد، پشتوانه‌ی طلا داشتند، «النقود‌الثقة» "Fiduciary Money"[١١٥] و به پول‌هایی که میزان پشتوانه طلای آنها صفر باشد، «النقود الرمزیة»[١١٦] "Token Money" می‌گویند.
ارزش قانونی این نوع پول‌ها در واقع انعکاس دهنده‌ی ارزش واقعی آنها نیست، به‌طور مثال ارزش قانونی یک اسکناس هزار تومانی، همان هزار تومان است، اما ارزش واقعی آن این مقدار نیست (که به معادل آن، طلا در پشتوانه خود داشته باشد).
تا مدتی، اعتبار پول‌های بدون اعتبار "Token Money" در بیشتر کشورها، به‌گونه‌ای وابسته به دلار بود و پشتوانه دلار نیز [به‌دلیل تعهد دولت آمریکا به‌پرداخت طلا در قبال دلار] طلا بود. به این ترتیب پول کشورهای دیگر نیز به‌واسطه دلار، با طلا وابسته بود. تا اینکه در سال ١٩٧١م دولت آمریکا نیز پشتوانه‌ی طلایی دلار را به صفر رسانید، که تفصیل آن انشاءالله خواهد آمد. با توجه به مطالب ذکر شده، اکنون در پشتوانه‌ای پول هیچ کشوری، طلا وجود ندارد و پول کاغذی صرفاً یک «ثمن عرفی» تلقی می‌شود که پشتوانه‌ی آن فقط ارزش خرید آن است.
[١١٣]- مبادله کالا (بدون مبادله‌ی پول)، روش دادوستد پایاپای.
[١١٤]- در کتاب‌ها همین طور ذکر شده است اما تاریخ این مطلب را تأیید نمی‌کند به‌دلیل اینکه از نظر تاریخی هیچ یافت نمی شود که در آن چیزی به‌عنوان پول یا ثمن رواج نداشته باشد. (مترجم)
[١١٥]- پول اعتباری "Fiduciary Currency"
[١١٦]- پول بدون اعتبار (بدون پشتوانه).