اقتصاد اسلامی

تقسیم سود:

شرکت پس از یک سال فعالیت، سود سالیانه را محاسبه کرده و مبلغی از آن را به‌ عنوان ذخیره جهت پیش‌بینی ضررهای احتمالی، نگهداری می‌کند که در عربی آن را «احتیاطی» "Resever" (در فارسی اندوخته قانونی) می‌گویند[٥٠]. تعیین این مبلغ عموماً از ناحیه هیئت مدیره صورت می‌گیرد و از نظر قانون نیز این مبلغ باید محدود باشد، زیرا به جهت این که مالیات فقط بر مقدار سودی که بعد از کسر این مبلغ می‌ماند گرفته می‌شود، بیم آن می‌رود که شرکتی به ‌خاطر گریز از مالیات، مبلغ بیشتری را برای ذخیره نگه دارد.

بعد از کسر مبلغ ذخیره، بقیه سود بین سهامداران تقسیم می‌شود. به مجموعۀ درآمدی که برای شرکت حاصل شده (الربح) "Profit"[٥١] و مبلغی که برای ذخیره نگهداری می‌شود «احتیاطی» یا ذخیره "Resever"[٥٢] و آن چه پس از کسر مبلغ ذخیره، بین سهامداران تقسیم می‌شود «الربح الـموزع» "Dividend"[٥٣] می‌گویند. پس "Profit" به مجموعه نفع که به شخصیت حقوقی شرکت متعلق می‌شود، گفته می‌شود و "Dividend" به درآمدی که بعد از کسر مبلغ ذخیره باقی می‌ماند به سهامداران تعلق می‌گیرد.

سود قابل تقسیم "Dividend" به دو گونه تقسیم می‌شود:

١- گاهی به صورت نقد به سهامداران پرداخت می‌شود.

٢- گاهی به میزان سود هر سهامدار، سهام جدیدی برای آنها صادر می‌شود. به این نوع سهام "Bons Share" (سهام اضافی) می‌گویند. با صدور سهام اضافی، سرمایه شرکت افزایش می‌یابد و این اقدام زمانی صورت می‌گیرد که وضعیت نقدی شرکت بحرانی باشد، آن‌گاه به ‌جای پرداخت پول نقد، (به ‌سهامداران به ‌عنوان سود) دست به ‌صدور سهام اضافی می‌زند و در عوض پرداخت مثلاً ده تومان پول نقد، به ‌میزان آن سهام صادر می‌کند اما برای این اقدام لازم است سرمایه مجاز (ثبت‌شده) گنجایش چنین اضافه و توسعه‌ای را داشته باشد. [به ‌طور مثال اگر سقف سرمایه مجاز مبلغ ٨٠ میلیون تومان باشد و تاکنون فقط سهم ٦٠ میلیون تومان صادر شده است، سرمایه مجاز گنجایش اضافه ٢٠ میلیون تومان سهام را دارد]. و در صورت عدم گنجایش اضافه، بایستی تقاضای افزایش سقف سرمایه مجاز انجام شود.

بدین‌سان برای صدور سهم اضافی لازم است که ارزش بازاری"Market Value" (ارزش سهام در بورس اوراق بهادار) سهام آن شرکت از ارزش نمایان "Face Value" (ارزش اسمی) آنها نباید کم‌تر باشد. زیرا در صورت نزول ارزش بازار سهام، صدور سهام اضافی به ‌ضرر سهامداران تمام می‌شود. به‌ طور مثال: اگر ارزش ده تومان سهم در بازار ٩ تومان باشد، سهامدار بجای ده تومان صاحب نه تومان سهم می‌شود که در این‌صورت یک تومان ضرر کرده است.

[٥٠]- براساس ماده ١٤٠ قانون تجارت ایران، هیئت مدیره مکلف است هر سال یک بیستم از سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی موضوع نماید. همین که اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه شرکت رسید موضوع کردن آن اختیاری است و در صورتی که سرمایه شرکت افزایش یابد کسر یک بیستم مذکور ادامه خواهد یافت تا وقتی که اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه بالغ گردد.

[٥١]- سود سالیانه.

[٥٢]- ذخیره احتیاطی.

[٥٣]- سود قابل تقسیم.