خواندن، خود کلید علم و آگاهی است
امام بخاری در صحیح خود میگوید: «بابِ علم قبل از عمل» و به این آیه قرآنی استدلال می‌نماید:
﴿فَٱعۡلَمۡ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّهُ وَٱسۡتَغۡفِرۡ لِذَنۢبِكَ وَلِلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِۗ﴾[محمد: ۱٩].
«پس بدان که هیچ معبودی جز خدا نیست و برای گناه خویش آمرزش جوی و برای مردان و زنان با ایمان طلب مغفرت کن».
در اینجا الله متعال دستور علم و دانش را بر دستور استغفار مقدّم داشته است. قشیری در رساله خود میگوید: شرط اول توبه بیداری قلب از بستر غفلت، و حالات بدِ خود را با چشم قلب و سر، دیدن و با گوش دل، شنیدن مجازات و عقاب پروردگار است. در روایت وارد شده است که:
﴿وَاعِظُ اللَّهِ فِي قَلْبِ كُلِّ مُؤمن﴾ [۲۸].
«وعظ و هشدار خداوند در قلب هر مسلمانی جاری است».
و باز در حدیث روایت شده است:
«وإن في البدن لـمضغة إذا صلحت صلح جميع البدن وإذا فسدت فسد جميع البدن ألاوهي القلب» [۲٩]. «هان آگاه باشید که در جسم، پاره گوشتی هست که اگر اصلاح شود، تمام بدن اصلاح و درست خواهد گردید و اگر فاسد شود، تمام بدن فاسد می‌گردد و بدانید که آن قلب است».
هر گاه انسان در ارتباط با کردار زشت خود بیندیشد و بر رفتارِ قبیح خود بصیر و بینا گردد و عزم و اراده‌اش را نسبت به توبه محکم گرداند و قلباً از اعمال زشت دوری و اجتناب ورزد، پروردگار متعال هم در مقابل چشمان قصد و نیت، ایشان را نسبت به تصحیح اراده و توفیق در بازگشتِ نیکو و فراهم آوردن اسباب و وسایل توبه، یاری خواهد نمود [۳۰].
[۲۸] احمد از نواس بن سمعان سروایت کرده است. [۲٩] متفق علیه به روایت نعمان بن بشیر س. [۳۰] الرسالة القشیریة: تحقیق دکتر عبدالحلیم محمود و دکتر محمود بن الشریف، ۱/۲۵۴-۲۵۵.