زندگی پردردسر
از پیامدهای دیگر گناه این است که: زندگی سخت و پردردسری را برای گناهکار در دنیا، برزخ و قیامت به دنبال می‌آورد، زیرا خداوند می‌فرماید:
﴿وَمَنۡ أَعۡرَضَ عَن ذِكۡرِي فَإِنَّ لَهُۥ مَعِيشَةٗ ضَنكٗا وَنَحۡشُرُهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَعۡمَىٰ١٢٤﴾[طه: ۱۲۴].
«و هر کس که از یاد من دل بگرداند در حقیقت زندگی نگ و سختی خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور می‌کنیم».
بعضی «معیشت و زندگی سخت» را به عذاب قبر تفسیر کرده‌اند که شکی نیست عذاب برزخ سخت است ولی آیه (اگر چه نکره است در سیاق اثبات می‌باشد) از حیث معنا و مفهوم عام‌تر از آن است. به دلیل این‌که خداوند متعال رویگردانی از یاد خدا را سبب سختی معیشت قرار داده. و اگر شخص رویگردان از خدا، در دنیا حتی از انواع نعمت‌ها برخوردار باشد قلب او به عذاب تنهایی، ذلت، حسرت و قطع امید و آرزوها که خود عذاب نقدی است، گرفتار می‌شود و مستی‌های شهوات، عشق و محبت دنیا و مقام (اگر مستی شراب هم به آنها اضافه نشود) او را غافل می‌کنند و سرپوشی بر نیروی ادراک او می‌نهند. مستی و غفلت از آن موارد، از مستی شراب عظیم‌تر است به دلیل این‌که شرابخوار گاهی بیدار می‌گردد و به هوش می‌آید ولی مستی نشأت گرفته از شهوات و محبت دنیا و مقام، جز در قبر و اردوگاه اموات برطرف نمی‌شود. بنابراین هر کسی از آنچه بر پیامبر جنازل شده [قرآن] روی گرداند خداوند او را در دنیا و در برزخ و در قیامت، معذب و به زندگی پردردسری گرفتار می‌نماید، زیرا که انسان جز در پناه پروردگار و معبود خود، چشمانش روشن، قلبش آسوده و نفسش آرام نمی‌گیرد. و هر گونه معبودی جز پروردگار یکتا برای انسان باطل و بیهوده است. هر کس که با خدا باشد همه چیز با او است و هر که از خدا ببرد همه چیز را از دست داده و با حسرت و اندوه از دنیا می‌روند. خداوند متعال زندگی آسوده و خوب را برای کسانی قرار داده که به خدا ایمان آورده و کارهای نیک انجام دهند. همانطور که قرآن می‌فرماید:
﴿مَنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا مِّن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَلَنُحۡيِيَنَّهُۥ حَيَوٰةٗ طَيِّبَةٗۖ وَلَنَجۡزِيَنَّهُمۡ أَجۡرَهُم بِأَحۡسَنِ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ٩٧﴾[النحل: ٩٧].
«هر کس ]از مرد یا زن[ کار شایسته کند و مؤمن باشد قطعا او را با زندگی پاکیزه‌ای حیات ]حقیقی[ بخشیم و مسلما به آنان بهتر از آنچه انجام داده‌اند پاداش خواهیم داد».
خداوند برای مؤمنان نیکوکار، زندگی خوب دنیایی و پاداش عظیم اخروی ضمانت کرده است، لذا آنان در هر دو سرای از بهترین زندگی برخوردارند و در هر دو سرای زنده‌اند و فانی نمی‌شوند.
نمونه‌ی آن قول خداوند متعال است که می‌فرماید:
﴿وَقِيلَ لِلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ مَاذَآ أَنزَلَ رَبُّكُمۡۚ قَالُواْ خَيۡرٗاۗ لِّلَّذِينَ أَحۡسَنُواْ فِي هَٰذِهِ ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٞۚ وَلَدَارُ ٱلۡأٓخِرَةِ خَيۡرٞۚ وَلَنِعۡمَ دَارُ ٱلۡمُتَّقِينَ٣٠﴾[النحل: ۳۰].
«و به کسانی که تقوا پیشه کردند، گفته می‌شود: «پروردگارتان چه نازل کرد؟» و می‌گویند «خوبی» برای کسانی که در این دنیا نیکی کردند ]پاداش[ نیکویی است، و قطعاً سرای آخرت بهتر است و چه نیکو است سرای پرهیزگاران».
و نمونه دیگری که می‌فرماید:
﴿وَأَنِ ٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ ثُمَّ تُوبُوٓاْ إِلَيۡهِ يُمَتِّعۡكُم مَّتَٰعًا حَسَنًا إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗى وَيُؤۡتِ كُلَّ ذِي فَضۡلٖ فَضۡلَهُۥۖ﴾[هود: ۳].
«و این‌که از پروردگارتان آمرزش بخواهید، سپس به درگاه او توبه کنید ]تا این‌که[ شما را با بهره‌مندی نیکویی تا زمانی معین بهره‌مند سازد و بهر شایسته‌ی نعمتی از کرم خود عطا کند».
پرهیزگاران نیکوکار از نعمت دنیا و قیامت بهره‌مند و رستگار می‌شوند و در هر دو دنیا به زندگی پاک و گوارایی دست می‌یابند، زیرا که پاکی نفس، شادی، فرح، لذت، آرامش، نور، گشایش، عافیت و ... همه و همه در پی ترک و اجتناب از شهوت‌های حرام و شبهات باطل حاصل می‌شوند و نعمت‌های حقیقی در واقع همانا هست و با نعمت‌های جسمانی و مادی قطعاً قابل مقایسه نیست. در ارتباط با چنین لذت‌ها و نعمت‌ها است که بعضی از صالحان و نیکوکاران گفته‌اند: «اگر شاهان و شاهزادگان به آنچه ما داریم پی می‌بردند برای دستیابی بدان‌ها با شمشیر بر ما می‌تاختند!». «لو علم الـملوك وأبناء الـملوك ما نحن عليه لجالدونا عليه بالسيوف!».
یکی دیگر از آنان گفته است: «لحظاتی بر قلب من می‌گذرد و در آن هنگام می‌گویم: اگر بهشتیان از چنین شادی و لذتی برخوردار باشند از زندگی خوب و لذت بخشی برخوردارند!» دیگری گفته است: «دنیا دارای بهشتی است که به بهشت قیامت می‌ماند. هر که در این دنیا وارد این بهشت شود، در آن دنیا وارد آن می‌شود و هر که در این دنیا وارد این نشود در آن دنیا وارد آن نمی‌شود». و پیامبر جبه این بهشت دنیایی اشاره نموده آنجا که می‌فرماید:
«إذا مررتم برياض الجنة فارتعوا، قالوا وما رياض الجنة؟ قال: حِلَق الذكر» [۲۴۲]. «هر گاه به باغ‌های بهشتی گذر کردید وارد آنها شوید، کسانی گفتند: ]ای پیامبر خدا[ باغ‌های بهشتی چیستند؟ حضرت جفرمود: حلقه‌های ذکر خدا هستند».
و باز پیامبر ج می‌فرماید: «ما بين بيتي ومنبري روضة من رياض الجنة» [۲۴۳]. «میان خانه و منبر من باغی از باغ‌های بهشتی قرار دارد».
مپندارید که آیه:
﴿إِنَّ ٱلۡأَبۡرَارَ لَفِي نَعِيمٖ١٣ وَإِنَّ ٱلۡفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٖ١٤﴾[الانفطار: ۱۳-۱۴].
«قطعاً نیکان به بهشت اندرند و بی‌شک بدکاران در دوزخند».
فقط منحصر به نعمت و عذاب قیامت است، بلکه در هر سه مرحله‌ی دنیا، برزخ و قیامت، نیکان از نعمت‌های بهشتی برخوردارند و بدان از عذاب دوزخی بهره‌مند. آیا هیچ لذتی از لذایذ قلبی بهتر، و هیچ عذابی از عذاب‌های قلبی شدیدتر است؟ کدام شکنجه و عذاب از خوف، غم، حزن، تنگی معیشت، اعراض و رویگردانی از خدا و قیامت، ارتباط با غیرخدا، بریدن از خدا، سخت‌تر و دردناک تر است.
اگر کسی با غیر از پروردگار یکتا ]نسبت به خدایان دیگر[ ارتباط و تعلق خاطر داشته باشد و به آنها محبت ورزد، خداوند متعال شدیدترین عذاب را به او می‌چشاند. زیرا هر کسی به غیر از پروردگار یکتا محبت ورزد برای دستیابی به محبوب خود فقط در دنیا به سه عذاب و شکنجه‌ی آن گرفتار می‌شود:
۱- عذاب قبل از وقوع و حصول مورد علاقه و اشت‌های خود تا زمانی که بدان دست یابد.
۲- پس از دستیابی به محبوب خود ]معبود غیرخدا، ثروت، مقام و ... دنیوی[ پیوسته در خوف است که مبادا از دست او خارج شود و مدام در شکنجه و عذاب است و عیش او منغض و ناگوار است.
۳- موقعی که آن را از دست دهد و به شدیدترین عذاب دچار می‌گردد.
این سه نوع عذاب فقط مربوط به این دنیای فانی است.
و اما عذاب برزخ عبارت است از:
۱- درد جدایی و مفارقت از آنچه داشته و قطع امید در بازگشت به‌سوی آن.
۲- درد از دست دادن نعمت‌های بزرگ [از نعمت‌های بهشتی] به خاطر اشتغال به ضد و خلاف آنها.
۳- درد نهادن حجاب و مانع میان خود و خدا، درد تأسف و حسرتی که جگرها را پاره می‌کند. غم، غصه، حسرت و اندوه در روان‌ها چنان کاری را انجام می‌دهد که حشرات و کرم‌ها در بدن‌ها انجام می‌دهند بلکه عذاب غصه و اندوه به مراتب بیشتر است، و این عذاب ادامه دارد تا به عذاب جسمانی و عذاب تلخ‌تر و شدیدتر نایل آید. نعمت دنیایی مخلوط با این همه عذاب و رنج کجا و نعمتی که قلب از شوق و انس و نزدیکی با خداوند، شوق دیدار او، آسودگی از محبت او و آرامش با یاد او کسب می‌کند و از آن رقصان و شادان است کجا؟
وای به حال کسی که این متاع ارزشمند را به ناچیزترین بها بفروشد و در معامله‌ی خود به تمام معنی مغبون شود و فریب خورد. وقتی در قیمت اجناس خبره نیستی از ارزیاب و متخصان کار سؤال کن!.
شگفتا از کسی که متاعی در اختیار دارد و خداوند متعال در مقابل بهشت برین، مشتری آن متاع گردد، شاهد معامله و ضامن پرداخت قیمت از جانب مشتری هم پیامبر جباشد، و او به چنین معامله‌ای تن ندهد و آن را به بهای هیچ و رایگان از کف بدهد!!.
شاعر چه گفته است:
إذا كان هذا فعل عبد بنفسه
فـمن ذا له من بعد ذلك يكرم؟
وقتی عمل بنده با نفس خود این‌گونه باشد چه توقعی هست که دیگری او را گرامی شمارد.
﴿وَمَن يُهِنِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن مُّكۡرِمٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَفۡعَلُ مَا يَشَآءُ﴾[الحج: ۱۸].
«هر که را خدا خوار کند او را گرامی دارنده‌ای نیست، چرا که خدا هر چه بخواهد انجام می‌دهد».
[۲۴۲] ترمذی این حدیث را روایت کرده و آن را حسن دانسته. [۲۴۳] صحیح بخار(٧۳۳۵).