۲- عامل وجدانی و ارادی دوّمین عامل توبه، عنصر و یا عامل روانی است، یعنی آنچه متعلّق به وجدان و اراده [یا انفعالی و گرایشی] است. این عنصر، گذشته و آیندۀ توبهکننده را ترسیم و مورد ملاحظه قرار میدهد.