۱- حمام توبه
نخستین حمام برای گناهکار توبه است که از مهمترین ثمرات آن تکفیر سیئات و مغفرت گناهان است. توبه گناهان گذشته را نابود میسازد. همانگونه پذیرش اسلام، آثار کفر و جاهلیت را به کلی از میان میبرد. به دلیل آیهی قرآن که میفرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ تُوبُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ تَوۡبَةٗ نَّصُوحًا عَسَىٰ رَبُّكُمۡ أَن يُكَفِّرَ عَنكُمۡ سَئَِّاتِكُمۡ﴾[التحریم: ۸].
«ای کسانی که ایمان آوردهاید به درگاه خدا توبه راستین کنید امید است که پروردگارتان بدیهایتان را از شما بزداید و شما را وارد باغهای بهشتی کند».
«التائب من الذنب كمن لا ذنب له» [۱۴۰]. کسی که از گناه توبه کند انگار گناه از او سر نزده است».
و همانگونه که قبلاً بیان شد انسان بایستی نسبت به تو به استمرار و دوام داشته باشد و هرگاه گناه توسط او تکرار شد بلافاصله توبه را تکرار نماید و از رحم خداوندی هیچگاه مأیوس نگردد که جز گروه کافران هیچکسی از رحم خداوند ناامید نخواهد شد.
حاکم از عقبه بن عامر روایت میکند که «مردی نزد پیامبر جآمد و گفت: ای پیامبر خدا ج، هر کدام از ما مرتکب گناه میشود! حضرت جفرمود: بر او نوشته میشود. مرد گفت: سپس به استغفار میپردازد. حضرت جفرمود: مورد بخشش قرار میگیرد و توبهی او پذیرفته میشود. مرد گفت: دوباره به گناه عودت مینماید.
حضرت فرمود: بر او نوشته میشود. مرد گفت: سپس از آن استغفار و توبه میکند. پیامبر جفرمود: خداوند او را میبخشاید و توبهاش را میپذیرد. و خداوند ملول نمیشود که ثوابش را از شما قطع کند و این شمایید که خسته میشوید» [۱۴۱].
ابن ابی الدنیا از علی سروایت کرده است که میگفت: «خياركم كل مفتن تواب...» [۱۴۲]. «بهترین شما کسانیاند که گاهگاه در آزمایش گناه قرار میگیرند ومرتکب گناه میشوند و یک بار و چند بار از گناه توبه میکنند». یکی از علی سپرسید: اگر به گناه بازگردد؟ در جواب گفت: به استغفار خدا و توبه میپردازد. بار دیگر از ایشان سؤال شد: اگر باز به گناه برگردد؟ علی سجواب داد: به استغفار خدا و توبه میپردازد.
و باز از ایشان سؤال شد تا کی گناه او بخشوده و توبهاش بخشوده میگردد؟ جواب داد: تا شیطان از او مأیوس و ناامید گردد.
امام غزالی میگوید: اگر کسی توبه کند و سپس توبه را نقض نماید و بار دیگر به گناه عودت نماید بایستی شتابان بهسوی توبه بازگردد که شاید قبل از اینکه بار دیگر به گناه مرتکب شود اجل مرگ او را فرا رسد و بار سوم و چهارم همین مفهوم را بیان دارد و همانگونه ارتکاب شدن به گناه را یک بار و دو بار حرفهی خود قرار داده است توبه و بازگشت به توبه را شغل و حرفهی خود سازد مبادا که توبهی از گناه ناتوانتر ماند و هیچگاه یأس و نومیدی را در خود راه ندهد که بدان وسیله شیطان او را از توبه بازدارد که توبه تنها دلیل خیر میباشد [۱۴۳].
[۱۴۰] روایت از ابن ماجه (۴۲۵۰)، طبرانی (۱۰۲۸۱)، ابونعیم (۴/۲۱۰) ابن مسعود سو حافظ ابن حجر به چند دلیل این حدیث را حسن قرار داده است همانگونه که در کتاب (المقاصد الحسنة) تألیف سخاوی صفحه ۱۵۲ بیان داشته است. [۱۴۱] حاکم با شرط شیخین آن را صحیح دانسته و ذهبی موافق با اوست (۱/۵٩) هر چند در سند او عبدالله بن صالح کاتب لیث وجود دارد و در حفظ او حرفهاست. [۱۴۲] حکم این گفتار قبلا شرح داده شده است. [۱۴۳] منهاج العابدین، غزالی ص ۸۰ چاپ مؤسسه الرساله، بیروت.