مقدّمه مؤلّف

إِنَّ الْحَمْدَ لِلهِ، نَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنَعُوذُ بِهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا مَنْ يَهْدِ اللهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلاَ هَادِىَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ محمّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا﴿ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِۦ وَٱلۡأَرۡحَامَۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَيۡكُمۡ رَقِيبٗا١﴾[النساء: ۱] ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِۦ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسۡلِمُونَ١٠٢﴾[آل‌عمران: ۱۰۲] ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدٗا٧٠ يُصۡلِحۡ لَكُمۡ أَعۡمَٰلَكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۗ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَقَدۡ فَازَ فَوۡزًا عَظِيمًا٧١﴾[الأحزاب: ۷۰-۷۱].

امّا بعد، کتاب حاضر مجموعه‌ای از أذکار و دعاهای قرآنی و نبوی جو أسماء و صفات اللهأاست که در برگیرندۀ سه فصل می‌باشد:

فصل اوّل: دعاهای قرآنی استخراج شده از قرآن کریم. دعاهای قرآنی با وجود فضیلت والای آن‌ها که کلام خداوند متعال و آموزشی جامع از طرف ایشان می‌باشند، در اوج فصاحت و شیوایی، نمادی راستین از توحید و ایمان می‌باشند. این دعاها والاترین و زیباترین نوع دعا و نیایش با پروردگار می‌باشند، به گونه‌ای که زیبایی نیایش با زیبایی آن‌ها، اوج زیبایی را خواهد داشت.

در جمع‌آوری دعاهای قرآنی سعی گردیده است که سیاق و گویندۀ دعاها و فضیلت آن‌ها از دیدگاه قرآن مجید بیان گردد. البته دعاها با چنین وصفی، جامعیِّت و شمولیّت درخشش خود را نشان می‌دهند که تمسّک به آن‌ها در هر حال و نیازی اسوه‌ای ناب می‌باشد تا در پرتو آن انسان نیاز و خواست خود را از پروردگارش بخواهد. [۱]

فصل دوّم: أذکار و دعاهای نبوی ج است که بیانی مستقیم از مناجات أشرفِ مخلوقات جبا ربِّ مخلوقاتأمی‌باشد. بدون شک دعاهای پیامبر جاز جامعیّت کامل و خاص و سلامتی زیاد و نیز از منزلت و جایگاه خاصی برخوردارند، بدین خاطر ایشان جبر تکرار آن‌ها مواظبت داشته و حتّی در مواردی بر آموزش آن‌ها به اصحابششتأکید زیادی کرده‌اند و آن‌ها نیز در حفظ و عمل بدانها حریص بوده و آن‌ را به قسمتی از زندگی خود تبدیل کرده‌اند. این أذکار و دعاها نمادی متین در ارتباط با خداوندأدر احوال و اوقات مختلف‌اند که بندۀ مؤمن در پناه آن‌ها تلألؤ ایمان را در آسمان وجود خود خواهد دید و با دلی سرشار از ایمان و یاد خداوند خارِ اضطراب از عمق جان کنده و آرامش با عطر جاودانه از راه می‌رسد.

در فصل مربوط به أذکار و دعاهای نبوی جسعی بر آن بوده تا این أذکار از زوایای مختلف زندگی پیامبر عظیم الشأن جانتخاب شوند و در عین حال اطمینان و یقین کامل در صحّت سند آن‌ها حاصل گردد. [۲]همچنین به فضیلت أذکار و احکام فقهی برخی از آن‌ها به استناد احادیث مربوطه اشاره شده است.

این دو فصل به بیان دعا و نیایشی می‌پردازند که به وسیلۀ آن‌ها بندگی خداوندأنشان داده می‌شود؛ چراکه دعا بزرگ‌ترین، ناب‌ترین، زیباترین، محبوب‌ترین، پاک‌ترین و برترین عبادت‌هاست. دعا وسیله‌‌ای آسان و راحت و همیشه در دسترس برای رفع سختی‌ها و کسب نیازهاست. دعا وسیله‌ای برای کسب محبّت خداوند و تقرّب جستن به آستان قدس اوست. دعا آن‌قدر در نزد خداوند متعال والاست که عذاب را با آن بر می‌دارد حتّی اگر وقوعش نزدیک و محقّق باشد و آن‌قدر مهم است که ترک آن، موجب غضب خداوند را فراهم می‌کند. با دقّت و توجّه به این دعاها، این امر استنباط می‌گردد که نیاز و خواست زوایای مختلفی از زندگی بشر در هر حال و مقام نهفته است که با تمسّک به آن‌ها ارتباط با خداوندأدر اوج خود قرار می‌گیرد به گونه‌ای که رفع هر سختی و کسب هر نیازی با این أذکار و دعاهای ناب از خداوندأخواسته می‌شود.

فصل سوّم: أسماء و صفات اللهأ می‌باشد که در آن به بیان و شرح أسماء و صفات الله و نیز بهرۀ مؤمن از آن به صورت مختصر و مفید پرداخته شده است تا به وسیلۀ آن‌ها انسان در مسیر عبودیّت قرار گیرد؛ چرا که بدون شناخت نام‌های نیک خداوند و صفات ویأکه مدلول نام‌های وی می‌باشند، [۳]گام نهادن در این مسیر ناممکن است. انسان با شناخت آن‌ها موضع‌گیری درونی خود را با آن‌ها تنظیم می‌کند تا در مقام بندگی پروردگارأقرار گیرد، و در پرتو أسماء حسنی و تجلّی و تأثیر آن‌ها، انسان تربیت و تزکیۀ مطلوب و لازم را پیدا خواهد کرد، البته این موقعی رخ می‌دهد که تمامی أسماء حُسنی، هرکدام در بخش و زاویه‌ای از وجود انسان تأثیر لازم را گذاشته و خصلت لاینفک وجود وی شده باشند.

أذکار و دعاهای قرآنی و نبوی جو أسماء و صفات اللهأعلاوه بر اینکه زوایای مختلفی از زندگی را در برمی‌گیرند و هرکدام به نوعی مسیر عبادت و بندگی را مشخص می‌کنند، در واقع پناهگاهی أمن و راستین از شیاطین إنس و جن و تفکّرات سقیم و راه‌های کج و ناهموار و ناهمگون و ناگوار و نادرست و ناروا می‌باشند و با دلبستگی و همراهی با این دعاها و شناخت صحیح از نام‌های خداوندأ، انسان علاوه بر اینکه ثواب زیاد و مقام خاص در دنیا و عُقبی شاملش می‌گردد، بلکه باعث می‌شود انسان تابعِ محض خداوندأشود و خود را محتاجِ مطلق رحمت وی بداند تا در پرتو آن‌ها در مسیر رشد و شکوفائی قرار گیرد و هدف از آفرینش خود که فقط عبادت و بندگی برای خداوندأمی‌باشد را دریابد.

در این حال سرور و آرامشِ درون و روان برایش حاصل می‌گردد و دل از پژمردگی و سستی و افسردگی و نفاق و بی‌هویّتی و سردرگمی نجات پیدا می‌کند. این دعاها و أذکار و أسماء و صفات اللهأپل ارتباطی انسان با خداوندأهستند که انسان در راستای آن‌ها شور و شعف و خوشبختی و مسیری را درمی‌یابد که به واقع گمشدۀ انسان امروزیست.

یونس یزدان‌پرست

۱۹تیر۱۳۹۲ هـ.ش

۱رمضان۱۴۳۴ هـ.ق

[۱] در دعاهای قرآنی به دعاهای کفار و مشرکین در جهنم اشاره نشده است؛ زیرا هدف اصلی بیان دعاهایی بوده که انسان مسلمان با خواندن آن‌ها در این سرای فانی به مناجات و تقرّب به یزدان سبحانأبپردازد. [۲] جهت اختصار مفید کتاب سعی گردیده اسناد احادیث به صورت مختصر و مفید بیان گردند و تمامی راویان و جهت‌های روایتِ حدیث به طور دقیق مورد بررسی قرار گرفته، تا اطمینان به صحّت آن‌ها در نهایت خود قرار گیرد. به گونه‌ای که تمامی احادیث این کتاب صحیح و یا حَسَن می‌باشند. [۳] صفات خداوند مدلول اسماء وی می‌باشند و همه آن‌ها نیز حُسنی و در اوج کمال هستند؛ چون منبع و سرچشمه آن‌ها یعنی؛ نام‌هایش، حُسنی می‌باشند. مثلاً: صفت رحمت مدلول رحمان و رحیم و أرحم الراحمین و یا صفت مُلک مدلول مَلِک و مالِکَ المُلک و... هستند. دایره صفات خداوند از اسماء وی وسیعتر می‌باشد. خداوندأدر صفات ثبوتیه برخی از صفات را در قرآن و سنّت برای خود ثابت نموده است مانند: حیات، قدرت، استواء بر عرش و... و در صفات سلبیّه برخی صفات را در قرآن و سنّت از خود سلب نموده است مانند: خواب، فراموشی، جهل و... که همه این صفات توقیفی بوده و در پرتو شریعت شناخته می‌شوند. در شناخت صفات وی نباید تمثیل یعنی؛ شباهت‌سازی با صفات دیگر مخلوقات و تکییف یعنی؛ کیفیّت‌گذاری برای صفات خداوند انجام گیرد و یا آن‌ها را از خداوند سلب کرد و یا گفته شود که معنا و مفهوم آن‌ها برای ما مجهول بوده و هیچ راهی برای شناخت آن‌ها وجود ندارد. لازم به ذکر است که برخی از علما تعدادی از صفات خداوندأرا به عنوان اسماء اللهأبرشُمرده‌اند که می‌توان بخاطر رفع این مشکل، نام این قسمت اسماء و صفات اللهأگذاشت تا شامل هر دو شده و مانع از تناقض گردد و هیچ خلافی در آن‌ها وجود ندارد و برای بیان آن‌ها از منهج جمهور علما تبعیّت شده است.