(۱-۱) فضیلت ذکر
خداوند متعال مى‌فرمایند: ﴿فَٱذۡكُرُونِيٓ أَذۡكُرۡكُمۡ وَٱشۡكُرُواْ لِي وَلَا تَكۡفُرُونِ١٥٢﴾[البقرة: ۱۵۲]
(مرا یاد کنید تا من نیز شما را یاد کنم، و از من سپاسگزارى کنید و ناسپاسى مرا نکنید.)
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ ذِكۡرٗا كَثِيرٗا٤١﴾[الأحزاب: ۴۱]
(اى مؤمنان! خداى را بسیار یاد کنید.)
﴿وَٱلذَّٰكِرِينَ ٱللَّهَ كَثِيرٗا وَٱلذَّٰكِرَٰتِ أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُم مَّغۡفِرَةٗ وَأَجۡرًا عَظِيمٗا٣٥﴾[الأحزاب: ۳۵]
(مردان و زنانى که خدا را بسیار یاد مى کنند، خداوند براى آن‌ها آمرزش و پاداش بزرگى فراهم ساخته است.)
﴿وَٱذۡكُر رَّبَّكَ فِي نَفۡسِكَ تَضَرُّعٗا وَخِيفَةٗ وَدُونَ ٱلۡجَهۡرِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ وَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ٢٠٥﴾[الأعراف: ۲۰۵]
(پروردگارت را در دل خود، با فروتنى، هراس، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان یاد کن و از زمرۀ غافلان مباش.)
رسول الله جمى‌فرماید: (مَثَلُ الَّذي يَذْكُرُ رَبَّهُ وَالّذِي لاَ يَذْكُرُ رَبَّهُ مَثَلُ الْـحَيِّ وَالْـمَيِّتِ.) [۶۱]
(مثال کسى که پروردگارش را یاد مى کند و کسى که پروردگارش را یاد نمى کند، مانند زنده و مرده است.)
(آیا شما را از بهترین اعمال با خبر نگردانم که نزد پروردگارتان پاکیزه‌تر است و رسول الله جفرمود:
(يَقُولُ اللهُ تَعَالَى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَكَرَنِي، فَإِنْ ذَكَرَنِي فِي نَفْسِهِ ذَكَرْتُهُ فِي نَفْسِي، وَإِنْ ذَكَرَنِي فِي مَلأٍ ذَكَرْتُهُ فِي مَلأٍ خَيْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَىَّ شِبْرًا تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعًا، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ ذِرَاعًا تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ بَاعًا، وَإِنْ أَتَانِي يَمْشِي أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً.) [۶۲]
(خداوند (در حدیث قدسى) مى‌فرمایند: من نزد گمان بنده‌ام هستم و هنگامى که او مرا یاد نماید من همراه او هستم، اگر مرا در خلوت یاد کند، من او را در خلوت یاد مى‌کنم، و اگر مرا در مجلسى یاد کند، من او را در مجلسى بهتر از آن یاد مى‌کنم، و اگر به سوى من به اندازۀ وجبى تقرّب جوید، من به سوى او به اندازۀ ذراعى «بازویى» تقرّب مى‌جویم، و اگر به اندازۀ ذراعى به سوى من تقرّب جوید من به او به اندازۀ باعى «دو بازوى انسان» نزدیک مى‌شوم. و اگر پیاده به سوى من بیاید، من شتابان به سوى او مى‌آیم.)
از عبدالله بن بُسْرسروایت شده که مردى گفت: یا رسول الله جامور اسلام زیاد هستند، به من چیزى یاد دهید که به آن تمسک جویم. پیامبر جفرمودند: (لاَ يَزَالُ لِسَانُكَ رَطْباً مِنْ ذِكْرِ اللهِ.) [۶۳]
(پیوسته زبانت با یاد خدا تَر باشد.)
ونیز پیامبر اکرم جفرمودند: (مَنْ قَرَأَ حَرْفَاً مِنْ كِتَابِ اللهِ فَلَهُ بِهِ حَسَنَةٌ، وَالْـحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِـهَا، لاَأَقُولُ:﴿الٓمٓ﴾حَرْفٌ؛ وَلَكِنْ: أَلِفٌ حَرْفٌ، وَلاَمٌ حَرْفٌ، وَمِيمٌ حَرْفٌ.) [۶۴]
(هرکس یک حرف از قرآن بخواند، یک نیکى برایش نوشته مى شود، و هر نیکى، ده برابر مىشود، من نمى‌گویم: ﴿الٓمٓ﴾یک حرف است، بلکه: ألف یک حرف، لام یک حرف، و میم یک حرف است.)
عقبه بن عامرسمى‌گوید: در صُفَّه بودیم که رسول الله جبیرون آمد و فرمود:
(أَيُّكُمْ يُحِبُ أَنْ يَغْدُوَ كُلَّ يَوْمٍ إِلَى بُطْحَانَ أَوْ إِلَى العَقِيْقِ فَيَأْتِيَ مِنْهُ بِنَاقَتَيْنِ كَوْمَاوَيْنِ فِي غَيْرِ إِثْمٍ وَلاَ قَطِيْعَةِ رَحِمٍ؟)
(کدام یک از شما دوست دارد که هر روز صبح، به بُطْحَان یا عقیق برود و با دو شتر بار برگردد بدون این که گناهى یا قطع صلۀ رحمى انجام داده باشد؟)
گفتیم: یا رسول الله ج! ما دوست داریم. فرمود: (أَفَلاَ يَغْدُو أَحَدُكُمْ إِلَى المَسْجِدِ فَيَعْلَمَ، أَوْ يَقْرَأَ آيَتَيْنِ مِنْ كِتَابِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ خَيْرٌ لَهُ مِنْ نَاقَتَيْنِ، وَثَلاَثٌ خَيْرٌ لَهُ مِنْ ثَلاَثٍ، وَأَرْبَعٌ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَرْبَعٍ، وَمِنْ أَعْدَادِهِنَّ مِنَ الإِبِلِ.) [۶۵]
(هرکس به مسجد برود و دو آیه از کتاب خداوند عزّ وجلّ را یاد بگیرد یا بخواند، براى او از دو شتر بهتر است، و سه آیه از سه شتر، و چهار آیه از چهار شتر، و به تعداد آیات از همان تعداد شتر، برایش بهتر و سودمندتر است).
و رسول الله جفرمودند: (مَنْ قَعَدَ مَقْعَداً لَمْ يَذْكُرِ اللهَ فِيهِ كَانَتْ عَلَيْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ، وَمَنْ اضْطَجَعَ مَضْجَعَاً لَمْ يَذْكُرِ اللهَ فِيهِ،كَانَتْ عَلَيْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ.) [۶۶]
(هرکس در جایى بنشیند و آنجا، خدا را یاد نکند، از طرف خدا، بر او زیان وارد خواهد شد، و هرکس به پهلو بخوابد و خدا را یاد نکند، براى این غفلت هم از جانب خدا زیان خواهد دید.)
و رسول الله جفرمودند: (مَا قَعَدَ قَوْمٌ مَقْعَدًا لَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ وَيُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ جإِلَّا كَانَ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَإِنْ دَخَلُوا الْجَنَّةَ لِلثَّوَابِ.) [۶۷]
(هر گروهى در مجلسى بنشیند و در آن، ذکر الله را نکند و بر پیامبرشان درود نفرستد، اگر چه داخل بهشت هم شوند، روز قیامت بر آن‌ها حسرت وافسوس وارد مىشود.)
و رسول الله جفرمودند: (مَا مِنْ قَوْمٍ يَقُومُونَ مِنْ مَجْلِسٍ لاَيَذْكُروُنَ اللهَ فِيهِ إِلاَّ قَامُوا عَنْ مِثْلِ جِيْفَةِ حِمَارٍ وَكَانَ لَـهُمْ حَسْرَةً.) [۶۸]
(هیـچ گروهى از مجلسى که در آن، خدا را یاد نکرده‌اند بر نمى‌خیزند، مگر مثل اینکـه از (نزد) لاشۀ الاغى برخاسته‌اند، و حسرت آن‌ها را فراگرفته است.)
[۶۱] (صحیح): بخاری (ش۶۴۰۷) / مسلم (ش۱۸۵۹). [۶۲] (صحیح): بخاری (ش۷۴۰۵) / مسلم (ش۶۹۸۲و۶۹۸۱و۷۰۰۸). [۶۳] (صحیح): احمد، المسند (ش۱۷۶۹۸) /ترمذی (ش۳۳۷۵). [۶۴] (صحیح): ترمذی (ش۲۹۱۰) / بخاری، التاریخ الکبیر (ج۱ص۲۱۶). [۶۵] (صحیح): مسلم (ش۱۹۰۹) / ابوداود (ش۱۴۵۸). [۶۶] (صحیح): ابوداود (ش۴۸۵۸) / بیهقی، شعب الایمان (ش۵۴۵). [۶۷] (صحیح): احمد، المسند (ش۹۹۹۶۵) / ابن حبان (ش۵۹۱و۵۹۲). هر لحظه‌ای که در دنیا بدون ذکر و یاد خداوندأسپری شود، روز قیامت موجب حسرت است. [۶۸] (صحیح): به تحقیق قبلی رجوع گردد.