(۱-۲) فضیلت تسبیح، تحمید، تهلیل و تکبیر
رسول الله جمى‌فرماید: (مَنْ قَالَ: سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ فِي يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ حُطَّتْ خَطَايَاهُ وَلَوْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ.) [۶۹]
(هرکس روزانه صد بار «سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ»بگوید، گناهانش بخشیده مى‌شوند اگر چه به اندازۀ کف دریا باشند.)
و مى‌فرماید: «هرکس دعاى زیر را ده بار بخواند مانند کسى است که چهار تن از فرزندان إسماعیل را آزاد کرده است: (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْـمُلْكُ وَلَهُ الْـحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ.)» [۷۰]
(هیچ معبودى «بر حقّی» به جز الله وجود ندارد، یکتاست و شریکى ندارد، پادشاهى و ستایش از آنِ او است، و او بر هر چیز تواناست.)
و مى‌فرماید: دو کلمه وجود دارد که راحت به زبان مى‌آیند و در ترازوى اعمال، سنگین‌اند، و نزد خداى رحمان محبوب‌اند: (سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اللهِ الْعَظِيْمِ.) [۷۱]
(الله پاک و منزّه است، واو را ستایش مى‌کنم، خداوند عظیم، پاک و منزّه است.)
و مى‌فرماید: اگر من (سُبْحَانَ اللهِ، وَالْـحَمْدُ ِللهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أکبر)بگویم، نزد من از آنچه که خورشید بر آن طلوع کرده است «یعنى؛ همۀ دنیا» دوست داشتنى‌تر است.) [۷۲]
و مى‌فرماید: (أَيَعْجِزُ أَحَدُكُمْ أَنْ يَكْسِبَ كُلَّ يَوْمٍ أَلْفَ حَسَنَةٍ؟ فَسَأَلَهُ سَائِلٌ مِنْ جُلَسَائِهِ: كَيْفَ يَكْسِبُ أَحَدُنَا أَلَفَ حَسَنَةٍ؟ قَالَ: (يُسَبِّحُ مِائَةَ تَسْبِيحَةٍ، فَيُكْتَبُ لَهُ أَلْفُ حَسَنَةٍ أَوْ يُحَطُّ عَنْه ُ أَلَفُ خَطِيئَةٍ.) [۷۳]
(آیا کسى از شما نمى تواند روزانه هزار نیکى بدست آورد؟ یکى از کسانى که در جلسه حضور داشت پرسید: چگونه یکى از ما مى‌تواند هزار نیکى بدست آورد؟ فرمود: هرکس صد بار سبحان الله بگوید برایش هزار نیکى نوشته مى‌شود، یا هزار گناه از او بخشیده مى‌شود.)
رسول الله جفرمودند: (يَا عَبْدَ اللهِ بْنِ قَيْسٍ أَلاَ أَدُلُّكَ عَلَى كَنْزٍ مِنْ كُنُوزِ الْـجَنَّةِ؟ فَقُلْتُ: بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: (قُلْ: لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بَاللهِ.) [۷۴].
(اى عبدالله بن قیس! آیا تو را به گنجى از گنج‌هاى بهشت، راهنمایى نکنم؟ گفتم: بلى یا رسول الله! فرمود: بگو: (لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بَاللهِ).
و نیز رسول الله جفرمودند: (أَحَبُّ الْكَلاَمِ إِلَى اللهِ أَرْبَعٌ: سُبْحَانَ اللهِ، وَالْـحَمْدُ لِلَّهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أکبر، لاَ يَضُرُّكَ بأّیّهِنَّ بَدَأْتَ.) [۷۵].
(چهار کلمه نزد خداوند از همه ى کلمات محبوب تراند: سُبْحَانَ اللهِ، وَالْـحَمْدُ لِلَّهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أکبر، با هر یک از آن‌ها که شروع کنى اشکالى ندارد.)
بادیـه‌نشینى نـزد رسـول الله جآمـد و گفت: جمله‌اى به من بیاموز تا آن‌را وِرد خود سازم، رسول الله جفرمود: بگو: (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، اللهُ أکبر كَبِيْراً، وَالْـحَمْدُ ِللهِ كَثِيْراً، سُبْحَانَ اللهِ رَبِّ الْعَالَمِيْنَ، لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ الْعَزِيْزِ الْـحَكِيْمِ.)آن مرد گفت: این جملات از آنِ پروردگار است، براى خود چه بگویم؟ رسول الله جفرمود: بگو: (أَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيْ، وَارْحَمْنِيْ، وَاهْدِنِيْ، وَارْزُقْنِيْ.) [۷۶].
(بار الها! مرا ببخش، و به من رحم کن، و مرا هدایت کن، و به من روزى عنایت فرما.)
هرگاه فردى مسلمان مى‌شد، رسول الله جنماز را به او مى‌آموخت، سپس دستور مى‌داد که با این جملات دعا کند:
(أَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيْ، وَارْحَمْنِيْ، وَاهْدِنِيْ، وَعَافِنِي وَارْزُقْنِيْ.) [۷۷]
(بار الها! مرا ببخش، و به من رحم کن، و مرا هدایت ده، و عافیت بخش، و به من روزى عطا فرما.)
و (إِنَّ أَفْضَلَ الدُّعَاءِ اَلْـحَمْدُ لِلَّهِ، وَإِنَّ أَفْضَلَ الذِّكْرِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ.) [۷۸]
(بهترین دعا اَلْـحَمْدُلله، و بهترین ذکر لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله است.)
«باقیات صالحات (نیکى‌هاى جاودانه) عبارتند از: (سُبْحَانَ اللهِ، وَالْـحَمْدُ لِلَّهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أکبر.)» [۷۹]
ابوهریرهسروایت کرده است: (جَاءَ الْفُقَرَاءُ إِلَى النَّبِيِّ جفَقَالُوا ذَهَبَ أَهْلُ الدُّثُورِ مِنْ الْأَمْوَالِ بِالدَّرَجَاتِ الْعُلَا وَالنَّعِيمِ الْمُقِيمِ يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّي وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ وَلَهُمْ فَضْلٌ مِنْ أَمْوَالٍ يَحُجُّونَ بِهَا وَيَعْتَمِرُونَ وَيُجَاهِدُونَ وَيَتَصَدَّقُونَ قَالَ أَلَا أُحَدِّثُكُمْ إِنْ أَخَذْتُمْ أَدْرَكْتُمْ مَنْ سَبَقَكُمْ وَلَمْ يُدْرِكْكُمْ أَحَدٌ بَعْدَكُمْ وَكُنْتُمْ خَيْرَ مَنْ أَنْتُمْ بَيْنَ ظَهْرَانَيْهِ إِلَّا مَنْ عَمِلَ مِثْلَهُ تُسَبِّحُونَ وَتَحْمَدُونَ وَتُكَبِّرُونَ خَلْفَ كُلِّ صَلَاةٍ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ.) [۸۰]
(عده‌ای از فقرا نزد رسول الله جآمدند و عرض کردند: ثروتمندان علاوه بر رفاه مادی، درجات رفیع بهشت و نعمت‌های جاودان آن را از آن خود ساختند. زیرا مانند ما نماز می‌خوانند، روزه می‌گیرند و به دلیل برتری در ثروت، حج و عمره می‌گزارند و جهاد می‌کنند و صدقه می-دهند. (و این کارها از ما ساخته نیست). رسول خدا جفرمود: «آیا عملی به شما نیاموزم که اگر آن را انجام دهید، کسانی را که از شما پیشی گرفته‌اند، در خواهید یافت و از بهترین انسان‌هایی که با شما هستند، خواهید شد. و جز کسانی که مثل شما این عمل را انجام می‌دهند، کسی دیگر به شما نخواهد رسید؟ آن عمل، این است که پس از هر نماز فرض، سی و سه بار "سبحان الله" و سی و سه بار "الحمدلله" و سی و سه بار "الله أکبر" بگویید.)
ابن المعلیسروایت کرده است: (كُنْتُ أُصَلِّي فِي الْمَسْجِدِ فَدَعَانِي رَسُولُ اللَّهِ جفَلَمْ أُجِبْهُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي كُنْتُ أُصَلِّي فَقَالَ أَلَمْ يَقُلْ اللَّهُ﴿ٱسۡتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمۡ لِمَا يُحۡيِيكُمۡۖ﴾ثُمَّ قَالَ لِي لَأُعَلِّمَنَّكَ سُورَةً هِيَ أَعْظَمُ السُّوَرِ فِي الْقُرْآنِ قَبْلَ أَنْ تَخْرُجَ مِنْ الْمَسْجِدِ ثُمَّ أَخَذَ بِيَدِي فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ يَخْرُجَ قُلْتُ لَهُ أَلَمْ تَقُلْ لَأُعَلِّمَنَّكَ سُورَةً هِيَ أَعْظَمُ سُورَةٍ فِي الْقُرْآنِ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ هِيَ السَّبْعُ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنُ الْعَظِيمُ الَّذِي أُوتِيتُهُ.) [۸۱]
(در مسجد نبوی، نماز می‌خواندم که رسول الله جمرا صدا زد. جواب ندادم. سپس گفتم: ای رسول خدا! من مشغول نماز خواندن بودم. آنحضرت جگفت: مگر خداوند نفرموده است: ﴿ٱسۡتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمۡ لِمَا يُحۡيِيكُمۡۖ﴾(أنفال: ۲۴)؟ (فرمان خدا را بپذیرید و رسولش را اجابت کنید هنگامی که شما را برای امری حیاتی، فرا خواند.)آنگاه به من فرمود: «قبل از اینکه از مسجد خارج شوی، سوره‌ای را که بزرگترین سورۀ قرآن است، به تو می‌آموزم». سپس دستم را گرفت و هنگامی که خواست از مسجد، بیرون برود، به او گفتم: مگر به من نگفتی که سوره‌ای را که بزرگترین سورۀ قرآن است، به تو می‌آموزم؟ فرمود: «آن، سورۀ حمد است که دارای هفت آیه می‌باشد و در هر رکعت نماز، تکرار می‌شود وآن، همان قرآن بزرگی است که به من عنایت شده است.»
و نیز رسول الله جفرمودند: (كَلِمَتَانِ خَفِيفَتانِ على اللِّسانِ، ثَقِيلَتَانِ في المِيزَانِ، حَبيبَتَانِ إلى الرَّحْمَنِ: سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ، سُبْحَانَ اللَّهِ العَظيمِ.) [۸۲]
«دو کلمه سبک بر زبان، سنگین در ترازوی «اعمال» و دوست‌داشتنی در نزد رحمان هستند و آن: سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ، سُبْحَانَ اللَّهِ العَظيمِ.)»
[۶۹] (صحیح): بخاری (ش۶۴۰۵) / مسلم (ش۷۰۱۸). [۷۰] (صحیح): بخاری (ش۶۴۰۴) / مسلم (ش۷۰۲۰). [۷۱] (صحیح): بخاری (ش۶۶۸۲و۷۵۶۳و۶۴۰۶) / مسلم (ش۷۰۲۱). [۷۲] (صحیح): مسلم (ش۷۰۲۲) / ترمذی (ش۳۵۹۷). [۷۳] (صحیح): مسلم (ش۷۰۲۷) / ترمذی (ش۳۴۶۳). [۷۴] (صحیح): بخاری (ش۷۳۸۶و۴۲۰۲و۶۶۱۰) / مسلم (ش۷۰۴۳). [۷۵] (صحیح): مسلم (ش۵۷۲۴و۵۷۲۵) / ابن ماجه (ش۳۸۱۱). [۷۶] (صحیح): مسلم (ش۷۰۲۳). [۷۷] (صحیح): مسلم (ش۷۰۲۶) / ابن ماجه (ش۳۸۴۵). [۷۸] (صحیح): ترمذی (ش۳۳۸۳) / ابن ماجه (ش۳۸۰۰). [۷۹] (صحیح): نسایی، السنن الکبری (ش۱۰۶۸۴). [۸۰] (صحیح): بخاری (ش۸۴۳و۶۳۲۹) / مسلم (ش۱۳۷۵و۱۳۷۶). [۸۱] (صحیح): بخاری (ش۴۷۰۳و۴۴۷۴و۵۰۰۶) / ابوداود (ش۱۴۶۰). [۸۲] (صحیح): بخاری (ش۶۶۸۲و۷۵۶۳و۶۴۰۶) / مسلم (ش۷۰۲۱).