پناهگاه مؤمن (مجموعه أذکار و دعاهای قرآنی و نبوی و أسماء الله)

(۲۶-۳) توبه و إستغفار

خداوند متعال می‌فرمایند: ﴿وَٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ ثُمَّ تُوبُوٓاْ إِلَيۡهِۚ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٞ وَدُودٞ٩٠﴾[هود: ۹۰] «‏از پروردگارتان آمرزش (گناهان خود را) بخواهید و بعد (از هر گناه و لغزشی که در زندگی مرتکب می‌شوید پشیمان شوید و) به سوی او برگردید. بیگمان پروردگار من بسیار مهربان (در حق بندگان پشیمان و) دوستدار (مؤمنان توبه‌کار) است.‏» [۳۵۱]

رسول الله جمى فرماید: (وَاللهِ إِنِّي لَأَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ فِي اليَوْمِ أَكْثَرَ مِنْ سَبْعِينَ مَرَّةٍ.) [۳۵۲]

(بخدا سوگند، من روزانه بیشتر از هفتاد بار از خدا طلب مغفرت مى‌کنم، و به سوى او توبه مى‌نمایم.)

و نیز فرمودند: (يَا أَيُّهَا النَّاسُ تُوبُوا إِلَى اللهِ فَإِنِّي أَتُوبُ فِي الْيَوْمِ إِلَيْهِ مِائَةُ مَرَّةً.) [۳۵۳]

(اى مردم! به سوى خدا باز گردید (توبه کنید) چرا که من روزانه صد بار توبه مى‌کنم.)

همچنین مى‌فرماید: هرکس دعاى زیر را بخواند، خداوند گناهانش را مى‌آمرزد، اگر چه از میدان جهاد گریخته باشد: (أَسْتَغْفِرُ اللهَ الْعَظِيْمَ الَّذِيْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْـحَيُّ الْقَيُّوْمُ وَأَتُوْبُ إِلَيْهِ.) [۳۵۴]

(من از خداى بزرگى که هیچ معبودى بجز او «بر حقّ» وجود ندارد و زنده و پاینده است، آمرزش مى‌خواهم و به سوى او توبه مى‌کنم.)

و رسول الله جمى‌فرماید: (أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الرَّبُّ مِنَ الْعَبْدِ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ الآخِرِ فَإِنْ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَكُونَ مِمَّنْ يَذْكُرُ اللهَ فِي تِلْكَ السَّاعَةِ فَكُنْ.) [۳۵۵]

(پروردگار، در بـخـش پایانى شـب، از هر زمانِ دیگر به بنده‌اش نزدیک‌تر است، اگر مى‌توانى از کسانى باش که در آن وقت، مشغول ذکر خدایند.)

و رسول الله جمى فرماید: (أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ مِنْ رَبِّهِ وَهُوَ سَاجِدٌ فَأَكْثِرُوا الدُّعَاءَ.) [۳۵۶]

(نزدیک‌ترین حالت بنده به پروردگارش، هنگام سجده است، پس (در آن حالت) بسیار دعا کنید.)

و همچنین فرمودند: (إِنَّهُ لَيُغَانُ عَلَى قَلْبِي وَإِنِّي لأَسْتَغْفِرُ اللهَ فِي الْيَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ.) [۳۵۷]

(فراموشى دلم را فرا مى‌گیرد، لذا روزانه صد بار از خداوند آمرزش مى‌طلبم.)

[۳۵۱]) توبه ارکانی دارد که بنده باید رعایت کند: ۱- در ارتباط با گذشته، اظهار پشیمانی قلبی که بنده با استغفار، اظهار ندامتش را به درگاه خداوند ابراز می‌دارد. ۲- در ارتباط با حال، دست کشیدن از گناه. ۳- در ارتباط با آینده، عزم قاطع بر عدم برگشت به آن. ۴- و در صورتیکه حق الناس باشد جدای از موارد مذکور باید حقوق آن‌ها را بپردازد و یا حلالیّت بگیرد و در صورتیکه ناتوان از پرداخت باشد و یا اظهارش موجب فتنه و عداوت گردد و یا غیر قابل جبران باشد مانند مسائل ناموسی، برای آن افراد که حقی بر وی دارند دعای خیر و بر کت و رحمت و مغفرت نماید. [۳۵۲]) (صحیح): بخاری (ش۶۳۰۷) / ترمذی (ش۳۲۵۹). [۳۵۳]) (صحیح): مسلم (ش۷۰۳۴و۷۰۳۵). [۳۵۴]) (صحیح): حاکم، المستدرک (ش۲۵۵۰). [۳۵۵]) (صحیح): ترمذی (ش۳۵۷۹) / نسایی (ش۵۷۲). [۳۵۶]) (صحیح): مسلم (ش۱۱۱۱) / ابوداود (ش۸۷۵) / نسایی (ش۱۱۳۷). [۳۵۷]) (صحیح): مسلم (ش۷۰۳۳) / ابوداود (ش۱۵۱۷). ابن أثیر مى گوید: ( لَیُغَانُ) یعنى: پوشانده مى‌شود و مراد از آن فراموشى است؛ چرا که رسول الله جهمیشه مشغول ذکر و یاد خداأبودند، و گاهى (که به خاطر انجام کارى) دچار فراموشى مى‌شد و آن‌را براى خود گناه مى‌دانست، لذا به استغفار مى‌شتافت. نک: جامع الأصول، (۴/۳۸۶).