مبحث دوم: جریان معرکه‌ی قادسیه
هنگامی که به عمرفاروقسخبر رسید که ایرانیان در حال تشکیل و ساماندهی سپاه خود جهت تار و مار نمودن مسلمانان باقیمانده در سرزمین عراق هستند، به مثنی دستور می‌دهد که فرستادگان خود را در میان همه‌ی مناطق و قبائل بفرستد و آن‌ها را چه با رضایت و چه بدون رضایت برای جنگ آماده کند که می‌توان این دستور عمرسرا نخستین سربازگیری اجباری در اسلام دانست که توسط مثنی به اجرا در آمد. بنابر این می‌توان گفت که سخن محمد فرج اشتباه است که می‌گوید: سربازگیری اجباری برای اولین بار در دولت اموی صورت گرفته است، زیرا این عمرساست که چنین فرمانی را صادر کرده است و به محض اینکه نامه‌ی او به مثنی می‌رسد، سریع در راستای اجرای فرمان خلیفه برمی‌آید و نقشه‌ی نظامی‌آو را تطبیق می‌کند. عمرسهمچنین به همه‌ی کارگزاران دولت خود دستور مشابهی نوشت و به آن‌ها دستور داد که کلیه‌ی سربازها را به سوی عراق گسیل دهند [۱۵۷۷]. در ایران نیز پس از روی کار آمدن یزدگرد تحولاتی به شرح زیر اتفاق افتاده بود:
- ـ ایرانیان با انتخاب یزگرد به عنوان رییس حکومت به نوعی وحدت ملی، ثبات و نظم داخلی دست یافتند.
- ـ سربازگیری مجدد به شیوه‌ای کلی و تشکیل سپاه بزرگ و پخش آنان در تمامی گوشه و کنارهایی که مسلمانان آن‌را فتح کرده بودند..
- ـ وادارکردن ساکنان مناطق فتح‌شده به پیوستن با آنان و عهدشکنی با مسلمانان [۱۵۷۸].
و در میان مسلمانان نیز تحولاتی بدین شرح اتفاق افتاده بود:
- عقب‌نشینی مثنی و سایر فرماندهان از مناطق فتح شده به مرزهای اسلامی.
- پراکنده‌شدن سپاه اسلام و استقرار آن‌ها در کنار آب‌های مرزی، بدین‌صورت که مثنی در ذی‌قار اقامت گزید و مردم نیز در مکانی به نام «الطف» اردو زدند، بنابر این سربازان مسلحی را در عراق تشکیل دادند که در انظار یکدیگر بودند و در موقع نیاز به کمک یکدیگر می‌شتافتند.
- سربازگیری اجباری برای تشکیل سپاهی بزرگ [۱۵۷۹].
[۱۵۷۷] إتمام الوفاء ص۷۰. [۱۵۷۸] حرکة الفتح الإسلامی ص۸۰. [۱۵۷۹] همان: ص۸۰.