دوم: جریان آزادسازی شهر فحل
گروهی از لشکریان اسلام که برای آزادسازی فحل اعزام شده بودند به نزدیکی‌های این شهر رسیدند. لشکر رومی‌ها بالغ بر یکصد هزار جنگجو به اضافه‌ی کسانی بود که از روستاهای مجاور و یا از فراریان جنگ‌های قبلی به آن‌ها ملحق شده بودند. لشکر اسلام به سرکردگی عمار بن مخشن به محاصره‌ی شهر فحل اقدام نمودند. رومی‌ها فرصت را غنیمت شمرده، دهانه‌ی دریاچه طبریه را گشودند و زمین‌های خشک اطراف شهر را زیر آب در آوردند تا از پیشروی لشکر مسلمانان به ویژه سوارکاران جلوگیری به عمل آورند.
فرماندهی مسلمانان، عمار بن مخشن نیز با توجه به نابرابری کمی دو لشکر و همچنین وجود مانع فوق به جای پیشروی، تداوم محاصره را ترجیح داد تا اینکه ابوعبیده از فتح دمشق فارغ شد و به آن‌ها پیوست. او با انضمام افراد خود با افراد ابو اعور سلمی نیروهای اسلامی را نظم داد:
خالد بن ولید در خط مقدم.
ابوعبیده در سمت راست.
عمرو بن عاص درسمت چپ.
ضرار بن ازور فرماندهی اسب سواران.
عیاض بن غنم فرماندهی نیروهای پیاده.
و فرماندهی کل مجموعه‌ی جنگ، شرحبیل بن حسنه تعیین شد، چرا که معرکه در منطقه‌ی تحت فرمان او اتفاق می‌افتاد.
شرحبیل فرماندهی لشکر را به دست گرفت و مواضع نیروها را با نظم خاصی تعیین نمود و نیروهایی برای پشت جبهه در نظر گرفت و برای بسیج‌کردن نیروها به وقت ضرورت نقشه کشید و همچنین نیروهایی به صورت آماده باش جهت رویارویی با هر حادثه‌ی ناگهانی مقرر کرد. به هر حال شرحبیل در بیست و چهار ساعت در آماده باش کامل به سر می‌برد [۱۷۹۳].
مدت محاصره‌ی شهر فحل توسط مسلمانان به درازا کشید. سرانجام رومیان گمان بردند می‌توانند در یک حمله‌ی ناگهانی و شبیخون ضربه‌ی سختی بر مسلمانان وارد کنند. فرماندهی رومی‌ها سقلاب بن مخراق نام داشت. آن‌ها شب هنگام، یکپارچه بر مسلمانان حمله‌ور شدند. آن شب تا صبح و روز بعد را تا شب جنگیدند. سرانجام رومی‌ها دوام نیاورده، پا به فرار گذاشتند و فرماندهی آنان به قتل رسید. مسلمانان، فراریان رومی را تعقیب نمودند. خوشبختانه آب و گلی که آن‌ها برای عدم پیشروی مسلمانان تدارک دیده بودند، مانع بزرگی بر سر راه فرار و یا تهاجم مجدد آن‌ها گردید و بدین صورت رومی‌ها متحمل شکست سنگینی شدند و مسلمانان شهر را فتح کردند. و طبق نقشه‌ی عملیاتی متوجه اهداف بعدی خود شدند. چنان که شرحبیل بن حسنه به اردن و عمرو بن عاص به فلسطین اعزام گردیدند. و خود ابوعبیده و خالد راه حمص را در پیش گرفتند و با لشکر بزرگی از رومی‌ها به فرماندهی «توذرا» برخورد نمودند و جنگ سختی میان طرفین در گرفت و انسان‌های زیادی کشته شدند. و زمانی که توذرا متوجه شد که صف مقدم دو لشکر باهم درگیر هستند، با گروه بزرگی از نیروهای خود عازم دمشق شد تا مسلمانان را در دو جبهه مشغول بدارد. اما ابوعبیده به این تاکتیک او پی برد و خالد را به تعقیب وی فرستاد. و از آن‌جا که مسلمانان پیگیر اخبار جنگ بودند بزودی در جریان حرکت چرخشی توذرا قرار گرفتند و یزید بن ابی سفیان با لشکری به استقبال توذرا رفت و با او درگیر شد. در آن اثنا خالد بن ولید از راه رسید و از پشت سر به لشکر رومی‌ها حمله‌ور شد و روزگارشان را تباه کرد و بدین صورت مسلمانان با توذرا کاملاً تسویه حساب کردند [۱۷۹۴].
[۱۷۹۳] العملیات الدفاعیة والتعرضیة عند المسلمین ص۱۸۸. [۱۷۹۴] همان ص۱۸۹.