نام، کنیه و خاندان
نام مبارکش عایشه، لقبش صدیقه و ام المؤمنین خطابش می‌کردند؛ کنیه‌اش ام‌عبدالله بود و چه بسا از لقب حمیرا [۱۳]نیز برای او استفاده می‌کردند. بسیاری اوقات رسول اکرم صاو را به «بنت الصدیق» صدا می‌کرد [۱۴].
در بین عرب‌ها، کنیه نشانه شرافتمندی و رمزی برای فضیلت و افتخار افراد محسوب می‌شد؛ و با توجه به این‌که حضرت عایشه فرزندی نداشت، از کنیه هم برخوردار نبود، باری با تأسف به رسول الله صگفت که تمام زنان نبی اکرم به اسم فرزندهای سابق خود دارای کنیه می‌باشند، اما من کنیه خود را با نام چه کسی بگذارم؟ رسول اکرم صفرمود: «کنیه خود را به اسم خواهر زاده‌ات عبدالله بگذار» [۱۵].
نام پدر حضرت عایشه عبدالله و کنیه‌اش ابوبکر و لقبش صدیق بود؛ و نام مادرش ام رومان بود.
ایشان قریشی نسب که از طریق پدر به قبیله‌ی تمیم و از طریق مادر به قبیله‌ی کنانیه مرتبط بود.
سلسله نسبش از طریق پدر بدین قرار است: عایشه دختر ابوبکر صدیق بن ابوقحافه عثمان بن عامر بن عمر بن کعب بن سعد بن تیم بن مره بن کعب بن لؤی بن غالب بن فهر بن مالک.
و از طریق مادرش: عایشه دختر ام رومان بنت عامر بنت عویم بن عبد شمس بن عتاب بن اذینه بن بسیع بن وهبان بن حارث بن غنم بن مالک بن کنانه است.
نسب حضرت عایشه و رسول اکرم صدر جد هفتم یا هشتم به هم می‌رسند و از طرف مادر در جد دهم یا یازدهم به هم می‌پیوندند.
حضرت ابوبکر صدیق سپدر حضرت عایشه در سال سیزدهم هجری در گذشت و اما در مورد فوت مادرش، مؤرخین نوشته‌اند که در سال‌های پنجم تا ششم هجری وفات نموده است [۱۶].
اما این نظریه صحیح نیست، زیرا احادیث معتبر ثابت کرده‌اند که او در زمان خلافت حضرت ابوبکر سدر قید حیات بوده است، با توجه به این‌که در سال ششم هجری که واقعه افک رخ داد، در بیان این واقعه در چندین حدیث اسم او می‌باشد. و همچنین به سند صحیح نقل شده که ایشان در سال نهم هجری در واقعه تخییر نیز زنده بوده است [۱۷].
در صحیح بخاری، مسروق که از تابعین است به سندی متصل از او روایت می‌کند [۱۸].
امام بخاری در «التاریخ الصغیر» خود، او را در زمره افرادی قرار داده است که در زمان حضرت ابوبکر سوفات نموده‌اند و بر روایت اولی اعتراض نموده است. [۱۹]حافظ ابن حجر عسقلانی هم بخاری را تأیید نموده است، ایشان در کتاب «تهذیب التهذیب» [۲۰]دلایلی قانع کننده و تحقیقاتی ارزشمند را ارائه داده است و در نهایت بیان داشته که سخن بخاری صحیح می‌باشد.
[۱۳] ذهبی در کتاب «سیر اعلام النبلاء ۲/۱۴۰» گفته است: حمیرا از نظر لغت به معنی سفیدی‌ای زیبا در صورت می‌باشد. لازم به ذکر است که لقب حمیرا از نظر محدثین برای عایشه‌ل به اثبات نرسیده است، با توجه به این‌که در کتاب‌های حدیث، روایت «خذوا شطر دینکم عن هذه الحمیراء» جزو احادیث موضوع ذکر شده است. و برخی از محدثین گفته‌اند که چنین لقبی به سند صحیح در سنن نسائی آمده است؛ اما من هر چه تلاش کردم این روایت را نیافتم. ابن قیم نوشته است هر حدیثی که در آن، کلمه حمیرا آمده دروغ و ساختگی است. «المنار المنیف ۱/۶۰، ابن قیم، انتشارات: مکتب المطبوعات الاسلامیة حلب، ت شیخ عبدالفتاح، ۱۴۰۳ هـ. من نیز می‌گویم: ملا علی قاری روایت: «خذوا شطر دینکم عن هذه الحمیراء» را در کتاب «المصنوع فی معرفة الموضوع ش ۱۲۱، ۱/۹۸» به بازنگری و تحقیق شیخ ابوغده، انتشارات: مکتبة الرشد الریاض ۱۴۰۴هـ و همچنین عجلونی در «کشف الخفاء ش۱۱۹۸، ۱/۴۴۹» و ابن کثیر در «تحفة الطالب ۱/۱۶۵» انتشارات: دار حراء در مکه مکرمه ۱۴۰۶ هـ آوردهاند. لازم به ذکر است که عجلونی حدیث «خذوا شطر دینکم عن هذه الحمیراء» را در کتاب «کشف الخفاء ۱/۴۵۰» انتشارات: مؤسسة الرسالة ۱۴۰۵ هـ و ابن قیم در کتاب «المنار المنیف ۱/۶۰» آورده است. [۱۴] ابن ماجه در سنن خود، باب: «التوقی علی العمل ش ۴۱۹۸»، ترمذی در سسن خود، کتاب «التفسیر ش ۳۱۷۵»، احمد در مسند خود ۶/۱۳۲ ش ۲۵۳۰۲ و ۶/۲۰۵ ش ۲۵۷۴۶، ابوبکر حمیدی در مسند خود ۱/۱۳۲ ش ۲۷۴ انتشارات: «دارالکتب العلمیة» در بیروت به بازنگری و تحقیق شیخ حبیب الرحمن الاعظمی، ابویعلی در مسند خود ۸/۶ ش ۴۵۰۷ انتشارات: «دار المأمون للتراث» در دمشق ۱۴۰۴هـ به بازنگری و تحقیق حسین سلیم اسد و همچنین بیهقی در «شعب الایمان» ۱/۴۷۷ ش ۷۶۲ انتشارات: «دارالکتب العلمیة» در بیرروت ۱۴۱۰ هـ آن‌را آوردهاند. [۱۵] سنن ابوداود، باب: فی المرأة تکنی ش ۴۹۷۰ و مسند امام احمد ۶/۲۶۰ ش ۲۶۲۸۵ [۱۶] اسد الغابة، امام ابن الاثیر جزری ۵/۵۸۳، انتشارات: المطبعة الاسلامیة، تهران. ابن سعد در طبقات الکبری گفته است: مادر حضرت عایشه در سال شش هجری در مدینه و در قید حیات پیامبر صدر گذشت. ۸/۲۷۶، انتشارات: دار صادر، بیروت. [۱۷] صحیح بخاری، کتاب «المظالم و الغصب ش ۲۴۶۸» و کتاب تفسیر القرآن ش ۴۷۸۶، صحیح مسلم، کتاب: الطلاق ش ۱۴۷۵ و سنن ترمذی، کتاب: التفسیر ش ۳۲۰۴ . [۱۸] امام بخاری در صحیح خود به سندی صحیح از مسروق از ام رومان مادر عایشه روایت کرده که گوید: بعد از این‌که عایشه از تهمت اطلاع یافت، بیهوش شد. کتاب: تفسیر سوره‌ی نور ش ۴۷۵۱ و در کتاب احادیث الانبیاء ش ۳۳۸۸و کتاب: المغازی ش ۴۱۴۳ آمده است، و همچنین در مسند امام احمد ۶/۳۶۷ ش ۲۷۱۱۵، صحیح ابن حبان ۱۶/۲۲ ش ۷۱۰۳ و الکبیر نوشته‌ی طبرانی داستان افک ذکر شده است. [۱۹] بخاری گوید: علی بن زید از قاسم روایت کرده که ام الرومان در عصر پیامبر صوفات نموده است، اما این روایت جای بحث است و روایت منقول از مسروق دارای سندی بهتر می‌باشد. التاریخ الصغیر۱/۳۸. [۲۰] حافظ ابن حجر عسقلانی بعد از ذکر نام ام الرومان و نسب ایشان می‌گوید: گفته‌اند که ایشان در سال چهار یا پنج هجری فوت کرده... و واقدی و زبیر بن بکار گفته‌اند: در ماه ذی الحجه سال ششم هـ فوت کرده است. خطیب گفته است: این حدیث غریب می‌باشد... و مسروق ام رومان را ندیده است، زیرا ایشان در عصر پیامبر صوفات فرمودند و مسروق روایت را به سند مرسل از ام رومان روایت کرده است. ابن حجر گوید: بخاری تصریح داشته که هر کس بگوید: ام رومان در قید حیات پیامبر صوفات فرموده است، اشتباه کرده است و روایت مسروق صحیح می‌باشد. بخاری در تاریخ وسط و صغیر خود به این مسأله تصریح نموده است و گفته حدیث نقل شده از مسروق دارای سندی قوی‌تر می‌باشد. مختصری از کتاب: تهذیب التهذیب، ابن حجر ۱۲/۹۵-۴۹۴، انتشارات: دارالفکر، بیروت ۱۴۰۴ هـ.