قربانگاه
۱- در تورات محل قربانی «مریا» ذکر شده است، یهودیان می‌گویند: این همان جایی است که هیکل حضرت سلیمان در آنجا قرار داشت. مسیحیان می‌گویند: این همان جایی است که حضرت عیسی به دار زده شد، ولی محققین اروپایی این هردو ادعا را اشتباه دانسته‌اند. «سراستانلی» می‌نویسد:
«حضرت ابراهیم هنگام صبح، از خیمۀ خود به جایی رفت که خدا او را دستور داده بود، اما این کوه «موریا» نیست، آن طوری که یهود ادعا می‌کنند و نه طبق تصور مسیحیان، نزدیک معبد قبر مقدس است. این قیاس یهودیان نیز بعید است و بعیدتر از آن ادعای مسلمانان است که آن را جبل عرفات می‌دانند [۱۱۵]. غالباً این محل بر کوه «جریزیم» قرار دارد و آن جای مشابهی با محل قربانی است».
از مفهوم عبارت فوق اشتباه بودن ادعای یهود و مسیحیان ثابت شد، باقی می‌ماند این امر که ادعای مسلمانان نیز اشتباه است، تحقیق آن بعداً ذکر می‌شود. اختلافی که در تعیین «موریا» صورت گرفته اختلاف دیگری را به وجود آورده است؛ یعنی اینکه این لفظ نام جایی است و یا مفهوم وصفی دارد. بسیاری از مترجمین آن را لفظ مشتق دانسته‌اند و به همین لحاظ در بعضی از نسخه‌های تورات به «بلوطات عالیه» و در برخی به «زمین بلند» و در نسخه‌های دیگری به «مقام الرویا» ترجمه شده است؛ بعضی از افراد صاحب نظر و صائب الرأی آن را نام مکانی دانسته‌اند و لفظ آن را ترجمه نکرده‌اند؛ بلکه به حال خود گذاشته‌اند، ولی در اثر طول زمان و بی‌توجهی هیئت و شکل لفظ تغییر پیدا کرد و «موریا» «موره» شد، مخصوصاً به این دلیل که در زبان عبرانی رسم الخط هردو لفظ نزدیک به هم است، نسبت به «موره» در تورات تصریح شده که در سرزمین عرب واقع است:
«وكان جيش المديانيين شمـاليهم عند تل مورة في الوادي» [۱۱۶]. «و سپاه مدیانیین به جانب شمال نزدیک کوه موره در وادی بود» [۱۱۷].
با توجه به تمام وقایع و قرائن ثابت می‌شود که این لفظ موره نیست؛ بلکه «مروه» نام کوهی در مکه معظمه است و در حال حاظر در آنجا مراسم سعی به‌جا آورده می‌شود. روایات عرب، تصریح قرآن مجید، تعیین احادیث، تمام این‌ها با این قیاس و نظر مطابق اند که این نوع مطابقت بدون صحت واقعه ممکن نیست. تفصیل آن بدین شرح است: در حدیث مذکور است که رسول اکرم ج به‌سوی مروه اشاره کرده فرمودند: «این محل قربانی است و تمام کوه‌های مکه و دره‌های آن محل قربانی اند» [۱۱۸]. در زمان رسول اکرم ج در «مروه» قربانی نمی‌شد، بلکه در «مینا» عمل قربانی انجام می‌گرفت که از مکه سه مایل فاصله دارد. بازهم آن‌حضرت ج مروه را محل قربانی قرار دادند، بر این اساس که حضرت ابراهیم تصمیم گرفت در همانجا حضرت اسماعیل را قربانی کند. در قرآن مجید مذکور است:
﴿ثُمَّ مَحِلُّهَآ إِلَى ٱلۡبَيۡتِ ٱلۡعَتِيقِ ٣٣﴾ [الحج: ۳۳].
«پس قربانگاه آن‌ها خانۀ کهن‌سال (کعبه) است».
﴿هَدۡيَۢا بَٰلِغَ ٱلۡكَعۡبَةِ﴾ [المائدة: ۹۵].
«قربانی که به کعبه رسد».
«مروه» روبروی کعبه و نزدیک آن است، از این آیات ثابت می‌شود که محل اصلی قربانی کعبه است؛ «مِنَا» نیست، ولی هنگامی که کثرت و ازدحام حجاج پیش آمد، حدود کعبه تا منا وسعت داده شد.
[۱۱۵] این اشتباه است چون مسلمانان «مینا» را قربانگاه می‌دانند نه عرفات را. [۱۱۶] قضاة اصحاح ۷، آیت ۲۰. [۱۱۷] مدین جزو سرزمین عرب است و عرب را بیشتر مدیانیون می‌گویند و زمین مدین از جنوب تا شمال یمن است و آن‌ها اولاد حضرت ابراهیم‌اند که از قطورا بودند (ضمیمۀ بائبل ص – ۱۱۴). [۱۱۸] مؤطا امام مالک.