فصل دهم [۱۷۰]: درصادر كردن كالاهاي بازرگاني
بازرگانی که در امور بازرگانی بصیرت دارد فقط نوعی از کالاها را بخارج صادر می‌کند که همه طبقات از توانگر وفقیر گرفته تا سلطان و بازاری بدان نیازمند باشند زیرا رواج کالا وابستگی باین امر دارد. ولی اگر در صدور کالا تنها نیازمندی‌های طبقات خاصی را درنظر گیرد.رواج [۱۷۱]کالای او دشوار خواهد بود چه ممکنست بسبب پیش آمدی آن طبقه از خریدن آن عاجز شوند و آنوقت بازارش کاسد خواهد شد و سودی نخواهد برد. همچنین هنگامی که کالای مورد نیاز همگان را صادر می‌کند باید حتما از نوع متوسط کالا باشد زیرا قسم گران [۱۷۲]از هر کالائی تنها به توانگران و اطرافیان دولت اختصاص دارد و آن‌ها در اقلیت می‌باشند ولی اکثریت مردم از هرکالائی به متوسط آن نیازمند ند. پس باید دراین باره منتهای کوشش خود را مبذول دارد چه رواج یا کساد کالای او بدین امر وابسته است.
همچنین صادر کردن کالا از شهری بسیار دور یا ناحیه ای که راه‌های آن بی‌اندازه خطرناک باشد برای بازرگانان سود بیشتر وعواید مهمتری دارد و بحران بازار را بطور مطمئن تر تضمین می‌کند زیرا کالای صادر شده در ین شرایط بعلت دوری محل صدور یاگذشتن از راه‌های بسیار خطرناک اندک وکمیاب است از این رو که صادر کنندگان آن گروهی قلیل‌اند و بالنتیجه کمتر در دسترس مردم می‌باشد و هرگاه کالائی اندک و کمیاب باشد بهای آن گران می‌شود.
ولی اگرمحل صدور کالا شهری نزدیک و راه آن امن وبیخطر باشد آنوقت صادر کنندگان بسیاری خواهد داشت ودر نتیجه کالا بحد وفور در دسترس مردم خواهد بود وبهای آن ارزان خواهد شد.
و به همین سبب می‌بینیم تجاری که بدخول در بلاد سودان علاقه فراوان دارند مرفه ترین و توانگر ترین مردم‌اند زیرا باید راهی بس دور و دراز را بپیمایند و رنج فراوان تحمل کنند و کالاها را از دشتهای پر خطر سوزانی عبور دهند که تشنگی مسافران را تهدید می‌کند و آب در آن‌ها بجز درنقاط معینی یافت نمی‌شود واین نقاط را فقط راهنمایان کاروان‌ها می‌دانند و بنابر این بجز گروه قلیلی از مردم خطر گذشتن از این گونه راه‌های دور و دراز و بیمناک را بر خود هموار نمی‌کنند. این است که می‌بینیم کالاهای سودان در کشور ما اندکست ودر نتیجه بهای آن‌ها گران می‌باشد. همچنین کالاهای کشور ما در سودان اندک و گران است و بازرگانانی که آن‌ها را بدان کشور صادر می‌کنند از این راه سرمایه‌ها و سودهای فراوانی بدست می‌اورند و بسرعت توانگر و ثروتمند می‌شوند. همچنین مسافرانی که از کشور‌ها بمشرق می‌روند نیز بعلت دوری راه و تحمل رنج فراوان سودبسیار می‌برند، ولی بازرگانانی که در یک ناحیه میان شهرها و شهرستان‌های آن رفت و آمد می‌کنند سود اندک و فایده ناچیزی بدست می‌آورند. زیرا هم کالا فراوان و هم صادر کنندگان آن‌ها بسیار است، و خدا روزی دهنده و صاحب قوت متین است. [۱۷۳]
[۱۷۰] ازا ینک تا فصل شانزدهم چاپ‌های مصر و بیروت با چاپ پاریس و «ینی» از لحاظ تقدیم و تأخیر فصل‌ها اختلاف دارد و ما ترتیب چاپ پاریس و ینی رامراعات کردیم و این فصل در چاپ (ک) فصل دوازدهم است. [۱۷۱] در «ینی» بجای: نفاق: نفاد است وبنابر این ترجمه عبارت چنین می‌شود، کالای او تمام خواهد شد [۱۷۲] در چاپ‌های مصر وبیروت بجای «غالی» (گران) «عای» است. [۱۷۳] ﴿إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلرَّزَّاقُ ذُو ٱلۡقُوَّةِ ٱلۡمَتِينُ ٥٨﴾[الذاریات: ۵۹].