مقدمه ابن خلدون - جلد دوم

فهرست کتاب

فصل هشتم: دراينكه كشاورزي وسيله معاش ده نشينان مستضعف و باديه نشينان سلامت طلب است

فصل هشتم: دراينكه كشاورزي وسيله معاش ده نشينان مستضعف و باديه نشينان سلامت طلب است

زیرا کشاورزی بر وفق اصل طبیعت و از امور بسیط و ساده است و به همین سبب اغلب هیچیک از شهر نشینان و اهل تجمل آن را پیشه خود نمی‌سازند و آنانه بکار فلاحت می‌پردازند قرین مذلت وخواری‌اند. پیامبرصهنگامی که گاو آهنی در خانه برخی از انصار دید، فرمود: این ابزار داخل خانه هیچ قومی نمی‌شود جز آنکه همراه خود ذلت و خواری داخل آن خانه می‌کند و بخاری این حدیث را به استکثار آن توجیه کرده و بابی زیر این عنوان بر آن ترجمه کرده است«درباره آنچه آدمی را از عواقب اشتغال به ابزار کشت و زرع یا تجاوز ازحدی از که بدان امر شده است برحذر می‌دارد» و علت آن، و خدا داناتر است. این است که کار کشاورزی به باج و خراج دادن منتهی می‌گردد و این امر خود سبب زورگوئی وتسلط زبردستان بر مردم است و در نتیجه باج دهنده بعلت آنکه در معرض دستبرد و قهر و غلبه قرار می‌گیرد خوار و بدبخت می‌شود. پیامبرصفرمود: رستاخیز پدید نمی‌آید مگر هنگامی که زکات تبدیل به مالیات و خراج شود. و این اشاره به پادشاه سختگیری است که نسبت به مردم جور و ستم پیشه می‌کند وحقوق خدای تعالی را درباره اموال ازیاد می‌برد و کلیه حقوق را بمنزله باج و خراج پادشاهان ودولتها تلقی می‌کند، و خدا برهر چه بخواهد تواناست. [۱۶۶]

[۱۶۶] در چاپ‌های مصر و بیروت این عبارت هم بآخر فصل افزده شده است: و خدا سبحانه و تعالی داناتر است و کامیابی باوست» در(ینی) نیز آخر فصل ماند (پ) و این ترجمه است.