واز فروع این فن، هندسه مخصوص باشکال کروی و مخروطات است [۵۷۴]
اما درباره اشکال کروی دو کتاب از آثار یونانیان وجوددارد: یکی تألیف ثاوذوسیوس [۵۷۵]و دیگری تألیف میلاوش [۵۷۶]که درباره سطوح کروی و قطوع [۵۷۷]آن‌ها است و کتاب ثاوذوسیوس در تعلیم مقدم بر کتاب میلاوش است، زیرا بسیاری از براهین کتاب اخیر متوقف برآن است و کسی که بخواهد در علم هیئت بتحقیق و مطالعه بپردازد ناگزیر باید هر دو کتاب را بخواند، چه براهین علم هیئت متوقف بر اشکال کروی است و کلیه مباحث آن دانش درباره کرات آسمانی وعوارضی است که در آن‌ها روی می‌دهد از قبیل: قطوع و دوایری که بعلل حرکات پدید می‌آیند چنانکه دراین موضوع گفتگو خواهیم کرد. چه گاهی علم هیئت متوقف برشناختن احکام اشکال کروی است هم سطوح و هم قطوع آن کروی که سطوح وقطوع آن‌هاست.
اما مخروطات نیز از فروع علم هندسه است و دانشی است که درباره اشکال وقطوع اجسام مخروطی شکل گفتگو می‌کند و کلیه عوارضی را که در این خصوص پدید می‌آید با براهین هندسی که متوقف بر تعلیم اول است (مقدمات ریاضی که در کتاب اقلیدس بیان شده) ثابت می‌کند و فایده آن در صنایع عملی که مواد آن‌ها اجسام است نودار می‌شود از قبیل:درود گری وبنائی و چگونگی ساختن مجسمه‌ها و پیکره‌های شگفت آور و ساختمان‌های بلند نادر و اینکه چگونه و با چه تدابیری بارها سنگین می‌کشند و ساختمان‌های بلند را باهندام «ماشین» ومنجنیق و نظایر آن‌ها انتقال می‌دهند و یکی از مؤلفان این فن کتاب جداگانه ای در حیل عملی [۵۷۸]تألیف کرده که از صنایع شگفت آور وحیل نوظهور مشتمل برهرنوع حیرت بخش وعجیب است. و چه بسا که فهم آن بعلت دشواری براهین هندسی مشکل باشد. و آن کتاب هم اکنون موجود و دردسترس مردم است وآن رابه«بنی شاکر» نسبت می‌دهند. [۵۷۹]
[۵۷۴] فقط در نسخه خطی «ینی جامع» و چاپ پاریس عنوان این فصل مشخص شده است. [۵۷۵] Theodosios , Theodose do Tripoli , Theldose de Bithynie [۵۷۶] درتمام چاپ‌ها ونسخه خطی «ینی جامع» جنین است، ولی برحسب ترجمه دسلان صحیح: منلاوس (Menelaous) است. [۵۷۷] جمع قطع، اصطلاح هندسی است. رجوع به المنجد چاپ جدید شود. [۵۷۸] در نسخه خطی «ینی جامی» و چاپ دارالکتاب اللبنانی چنین است و در سایر نسخ «علمی» است ولی صحیح صورت اول است. [۵۷۹] وخدای تعالی داناتر است. (ن.ل)