ابوبکر صدیق رضی الله عنه - بررسی و تحلیل زندگانی خلیفه اول

مفهوم ارتداد

نووی/، ارتداد را چنین تعریف کرده است: «گسستن از اسلام به قصد و یا گفتار و کردار کفر‌آمیز؛ فرقی نمی‌کند که گفتار و کردار کفرآمیز، به قصد استهزاء باشد یا از روی عناد و انکار آگاهانه‌ی اصل و حقیقتی دینی یا از روی اعتقاد و باور به آن گفتار و کردار کافرانه. انکار خدا یا پیامبران، تکذیب یک پیامبر، حلال دانستن حرامی که بر آن اجماع شده، حرام دانستن حلالی که به اجماع، حلال است، آهنگ و قصد کفر نمودن و شک و تردید درباره‌ی درستی اسلام، همه کفر است و خروج از دایره‌ی اسلام.» [۶۷۰]

علیش مالکی ارتداد را چنین تعریف کرده که عبارت است از: «کافر شدن مسلمان به گفتار صریح کفر‌آمیز یا بر زبان آوردن الفاظ کافرانه و یا انجام کرداری که متضمن کفر می‌باشد.» [۶۷۱]ابن‌حزم می‌گوید: «مرتد، به کسی اطلاق می‌شود که پس از آنکه اسلام را پذیرفته، از اسلام برگردد و به دین اهل کتاب یا دینی غیرآسمانی روی‌آورد و یا به طور کلی منکر دین شود.» [۶۷۲]عثمان حنبلی می‌گوید: «ارتداد، از نظر لغوی به معنای بازگشت است و از لحاظ دینی به کسی مرتد گفته می‌شود که پس از پذیرش اسلام، از او کاری سربزند که موجب کفر است.» [۶۷۳]به طور کلی مرتد، کسی است که اصل و حقیقتی دینی از قبیل نماز، زکات، نبوت و دوستی با مؤمنان را انکار کند یا چیزی بگوید و کاری بکند که جز کفر، قابل تأویل به چیز دیگری نباشد. [۶۷۴]

[۶۷۰] شرح محمد الزهری الغمراوی بر متن منهاج شرف‌الدین نووی، ص۵۱۹ [۶۷۱] أحکام المرتد از سامرائی، ص۴۴ [۶۷۲] المحلی (۱۱/۱۸۸) [۶۷۳] أحکام المرتد، ص۴۴ [۶۷۴] حرکة الردة از دکتر علی عتوم، ص۱۸