٧- آداب قضای حاجت (دستشویی)
٧٧- عن أنَسِ بن مالك رضي الله عنه قالَ: كانَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم إذا دَخَلَ الْخَلَاءَ وَضَعَ خَاتَمَهُ. أخرجه الأربعة. وهوَ مَعْلُولٌ.
٧٧- انس بن مالک رضی الله عنه می‌گوید: هر گاه پیامبر خدا صلى الله علیه وآله وسلم (می خواست) به (دستشویی) برود، انگشترش را بیرون می‌آورد. اربعه روایت کرده‌اند، و این روایت معلول (ضعیف) است.
٧٨- وعنه رضي الله عنه قالَ: كَانَ النبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم إذَا دخَلَ الْخَلَاءَ قَالَ: «اللّهُمَّ إني أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْخُبُثِ والخَبَائِثِ». أخرجه السّبعةُ.
٧٨- از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که: هر گاه پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم به دستشویی می‌رفت می‌فرمود: «اللّهُمَّ إني أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْخُبُثِ والخَبَائِثِ» «خداوندا! از شیاطین نر و ماده به تو پناه می‌برم».
٧٩- وعن أنَسٍ رضي الله عنه قالَ: كانَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم يَدْخُلُ الخلاء، فأحملُ أنا وغُلامٌ نحْوي إدَاوَةً مِنْ مَاءٍ، وعَنَزَةً فَيَسْتَنْجِي بالماء. متفق علیه.
٧٩- انس رضی الله عنه روایت می‌کند که پیامبر خدا صلى الله علیه وآله وسلم برای قضای حاجت می‌رفت، پس من و پسر بچه ای همانند من، ظرف (کوچک) آب و چوب دستی برای پیامبر می‌بردیم، پس ایشان با آب استنجاء می‌کردند. متفق علیه.
٨٠- وعن المُغيرةِ بن شُعْبةَ رضي الله عنهُ قالَ: قالَ لي النبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم: «خُذِ الإدَاوَةَ»، فانْطَلَقَ حتى تَوَارَى عَنِّي فقَضى حَاجَتَهُ. متفق علیه.
٨٠- مغیره بن شعبه رضی الله عنه می‌گوید: رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم به من گفت: «این ظرف آب را بگیر»، آنگاه رفت تا این که از چشم من پنهان شد، آن وقت قضای حاجت کرد. متفق علیه.
٨١- وعن أبي هُرَيرةَ رضي الله عنهُ قالَ: قالَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «اتّقُوا اللَّعَّانَيْنِ: الذي يَتَخَلّى في طريق النّاسِ، أو في ظِلِّهم». رواه مسلم.
وزادَ أبو داودَ عنْ مُعاذ رضي الله عنه: «والمَوَارِدَ» ولَفْظُهُ: «اتّقُوا المَلاعِنَ الثّلاثَةَ: الْبَرَازَ في المَوَارِدِ، وقَارِعَةِ الطريقِ والظِّلِّ».
ولأحْمَدَ عَنِ ابنِ عَبّاسٍ رضي الله عنهما: «أوْ نَقْعِ مَاءٍ». وفيهمَا ضَعْفٌ.
وأَخْرَجَ الطّبرانيُّ النّهيَ عَنْ قَضَاءِ الحاجَةِ تحْتَ الأشْجارِ المُثْمِرَةِ وضَفَّةِ النَّهْرِ الجَارِي، مِنْ حديثِ ابنِ عُمَرَ بِسَنَدٍ ضَعيفٍ.
٨١- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «از دو چیز که موجب لعنت می‌شود، بپرهیزید: کسی که در مسیر راه (رفت و آمد) مردم یا در سایه آن‌ها قضای حاجت می‌کند». مسلم روایت کرده است. و ابو داوود از معاذ روایت کرده است و افزوده: «ومحل آبشخور مردم». و متن این روایت چنین است: «از سه چیزهایی که موجب لعنت می‌شود بپرهیزید: قضای حاجت کردن در محل آبشخورمردمِِ، ودرراه عموم، و سایه (ای که مردم می‌نشینند و استراحت می‌کنند)». و احمد این روایت را از ابن عباس رضی الله عنهما نقل کرده است و در آن آمده: «یا محل جمع شدن آب». و در هر دو روایت فوق ضعف وجود دارد. در روایت طبرانی: از قضای حاجت زیر درختان میوه دار، و کنار جوی جاری، نهی شده است. طبرانی این حدیث را از ابن عمر با سند ضعیف روایت نموده است.
٨٢- وعن جابر رضي الله عنه قالَ: قالَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «إذا تَغَوَّطَ الرَّجُلانِ فلْيَتَوَارَ كلُّ واحِدٍ منْهُمَا عَنْ صَاحِبِهِ، ولا يتحدَّثَا، فإنَّ الله يمْقُتُ على ذلِكَ». رواهُ أحْمَدُ وصحّحهُ ابنُ السّكَنِ وابن القَطّانِ، وهو معْلُولٌ.
٨٢- جابر رضی الله عنه روایت می‌کند که رسول الله فرمود: «هر گاه دو مرد (نزدیک بهم) قضای حاجت کردند از یکدیگر پنهان باشند، و با همدیگر حرف نزنند؛ زیرا خداوند از این عمل خشمگین می‌شود». احمد روایت کرده، و ابن سکن و ابن قطان آن را صحیح دانسته است، و این حدیث معلول (ضعیف) است.
٨٣- وعن أبي قَتَادَةَ رضي الله عنهُ قالَ: قالَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «لا يَمَسّنَّ أحدُكُمْ ذَكَرَهُ بيمِينِه وهُوَ يَبُول، ولا يَتَمَسَّحْ منَ الخلاءِ بيمينِه، ولا يَتَنَفّسْ في الإناءِ». متفق عليه، واللفظ لمسْلم.
٨٣- از ابوقتاده رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «یکی از شما هنگام ادرار کردن، آلت تناسلی خود را با دست راست نگیرد، و با دست راست استنجا نکند، و در ظرف آب تنفس نکند». متفق علیه، و این لفظ مسلم است.
٨٤- وعن سلمانَ رضي الله عنه قالَ: لَقَدْ نهَانَا رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: أنْ نَسْتَقبلَ القبلَةَ بغائِطٍ أوْ بوْلٍ، أو أنْ نسْتَنْجيَ باليَمينِ، أوأن نَسْتَنْجِي بأقَلَّ منْ ثلاثَةِ أحْجارٍ، أو أن نَسْتَنْجيَ بِرَجيعٍ أوْ عَظْمٍ. رواهُ مسلمٌ.
٨٤- سلمان رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر خدا صلى الله علیه وآله وسلم ما را از رو به قبله؛ ادرار و مدفوع کردن، و استنجا نمودن با دست راست، و استفاده کردن کمتر از سه سنگ، و از استنجاء نمودن بوسیله مدفوع و استخوان (حیوان) نهی کرده است. مسلم روایت کرده است.
٨٥- وللسبعةَ من حديث أبي أَيُّوبَ الأنصاريِّ رضي الله عنهُ: «فلا تَسْتَقْبلوا القِبْلَةَ ولا تَسْتَدْبِرُوهَا، ببَوْلٍ أو غَائِطٍ، ولكنْ شَرِّقُوا أوْ غَرِّبُوا».
٨٥- در روایت سبعه از ابو ایوب آمده: «در هنگام ادرار یا مدفوع، رو یا پشت به قبله نکنید، و لیکن رو به سمت شرق و غرب کنید» [٦].
٨٦- وعن عائشة رضي الله عنها قالت: أنَّ النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم قال: «مَنْ أتى الغَآئِطَ فَلْيَسْتَترْ». رواه أبو داود.
٨٦- عائشه رضی الله عنها روایت می‌کند که رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «هر کس برای قضای حاجت رفت، باید استتار کند». [٧].
٨٧- وعَنْهَا رضي الله عنها: أنَّ النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم كانَ إذا خرَجَ مِنَ الغائطِ قالَ: «غُفْرانَكَ». أخرجه الخمسةُ، وصحّحهُ أَبُو حَاتِمٍ والحَاكِمُ.
٨٧- از عائشه رضی الله عنها روایت است: هر گاه پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم از دستشویی بیرون می‌آمد، می فرمود: «غفرانکـ» «خدایا از تو مغفرت می‌خواهم». خمسه روایت کرده‌اند، وابوحاتم و حاکم این حدیث را صحیح دانسته‌اند.
٨٨- وعن ابن مسعودٍ رضيَ الله عنهُ قالَ: أتى رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم الْغَائِطَ، فَأَمَرَنِي أنْ آتِيهُ بثلاثةِ أحْجار، فَوَجَدْتُ حَجَرَيْنِ، ولمْ أجِدْ ثالثاً، فَأَتَيْتُهُ بِرَوْثَةٍ، فَأَخَذَهُمَا وأَلْقَى الرَّوثَةَ، وقالَ: «آن‌ها رِكْسٌ». أخرجه البخاريُّ.
وزاد أحْمدُ والدارقطنيُّ: «ائْتِني بِغَيْرِها».
٨٨- ابن مسعود رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم برای قضای حاجت بیرون شد و به من دستور داد، سه سنگ برایش بیاورم؛ دو سنگ پیدا کردم، اما چون سنگ سومی پیدا نکردم، مدفوع الاغی برایش آوردم، دو سنگ را گرفت و مدفوع الاغ را دور انداخت و فرمود: «این نجس است».
بخاری روایت کرده است، و در روایت احمد و دارقطنی آمده: «چیزی دیگر به من بده»[٨].
٨٩- وعن أبي هريرة رضي الله عنه قالَ: إنَّ رسولَ الله صلى الله عليه وآله وسلم نهى أن يُسْتَنْجى بعظْمٍ أوْ رَوْثٍ. وقالَ: «إنّهُمَا لا يُطَهِّرانِ». رواه الدارقطني وصححه.
٨٩- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که: رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم از استنجا نمودن با استخوان یا مدفوع حیوانات نهی کرده‌اند و فرموده: «این دو (بدن را) پاک نمی‌کنند». دارقطنی روایت کرده و آن را صحیح دانسته است.
٩٠- وَعَنْ أبي هريرة رضيَ الله عنهُ قالَ: قالَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «اسْتَنزهُوا مِن الْبَوْلِ، فإنّ عامّةَ عذابِ القَبْرِ مِنْهُ». رواه الدارقطنيُّ، وللْحَاكِمِ: «أكثرُ عَذابِ الْقبرِ مِنَ الْبَوْلِ». وهوَ صحيحُ الإسْنادِ.
٩٠- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که: رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «از (قطرات) ادرار خود را حفظ کنید؛ زیرا عموم عذاب قبر از همین است». دارقطنی روایت کرده است، و در روایت حاکم آمده: «بیشتر عذاب قبر از (قطرات) ادرار است». و صحیح الاسناد می‌باشد.
٩١- وعن سُرَاقَةَ بن مالك رضي الله عنهُ قالَ: عَلّمَنَا رسُولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم في الْخَلاءِ: أنْ نَقْعدَ على اليُسْرى ونَنْصِب اليُمْنى. رواهُ الْبَيْهقي بِسَنَدٍ ضَعيفٍ.
٩١- از سراقه بن مالک رضی الله عنه روایت است که: رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم به ما آموخت که هنگام قضای حاجت بر (پای) چپ تکیه کنیم و (پای) راست را (راحت و) ایستاده بگذاریم. بیهقی با اسناد ضعیف روایت کرده است.
٩٢- وعن عيسى بن يَزْدَادَ (برداد)عن أبيه رضي الله عنهما قال: قالَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «إذا بالَ أَحَدُكُمْ فَلْيَنْترْ ذَكَرَهُ ثلاث مَرَّاتٍ». رواه ابنُ ماجَهْ بِسَنَد ضعيف.
٩٢- عیسی بن یزداد (برداد) از پدرش روایت می‌کند که رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «هر گاه یکی از شما ادرار کرد، باید سه بار آلت تناسلی‌اش را دست بکشد». ابن ماجه باسند ضعیف روایت کرده است.
٩٣- وعَنْ ابنِ عَبّاسٍ رضي الله عنهما أنَّ النبي صلى الله عليه وآله وسلم سألَ أَهْلَ قُبَاءٍ فقالَ: «إنَّ الله يُثني علَيْكم» فقالوا: إنّا نُتْبِعُ الحجارةَ الماءَ.
رواه البزَّارُ بسَنَدٍ ضعيفٍ. وأصْلُهُ في أبي داود، وصَحَحّهُ ابنُ خُزيمَةَ مِنْ حديثِ أبي هُرَيْرَةَ رضي الله عنهُ، بدُون ذكرِ الحجارةِ.
٩٣- از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که پیامبر از اهل قبا پرسید و فرمود: «خداوند از شما ستایش کرده است، (علت چیست؟)» عرض کردند: ما (بعد از این که قضای حاجت) خودمان را با سنگ پاک می‌کنیم، با آب نیز می‌شوییم.
بزار با سند ضعیف روایت کرده است، و اصل این روایت در سنن ابوداوود است، و ابن خزیمه آن را بروایت ابوهریره صحیح دانسته، و در روایتش ذکر سنگ نیست.
[٦] مخاطبان این روایت اهل مدینه‌اند.
[٧] یعنی در جایی قضای حاجت کند که از دید دیگران پنهان باشد.
[٨] یعنی سنگ