١٤- کتاب قضاوت

١١٨٨- عَنْ بريدةَ رضي الله عنهُ قال: قال رسولُ اللّهِ صلى الله عليه وآله وسلم: «القضاة ثلاثةٌ: اثنان في النّار وواحد في الجنّةِ: رجلٌ عَرَفَ الحقَّ فقضى بهِ فهوَ في الجنّةِ ورجلٌ عرف الحقَّ فلم يقضِ بهِ وجارَ في الحكم فهُوَ في النّار ورجلٌ لمْ يعْرف الحقَّ فقضى للناس على جَهْل فَهُوَ في النّار» رواهُ الأربعةُ وصحّحهُ الحاكمُ.

١١٨٨- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «قضات به سه دسته هستند، دو دسته ایشان در آتش جهنم، و یک دسته در بهشت‌اند؛ مردی که حق را می‌داند وبه آن قضاوت می‌کند؛ در بهشت است، اما مردی که حق را می‌داند و به حق قضاوت نمی‌کند و حکم ظالمانه صادر می‌کند؛ در جهنم است و نیز مردی که بدون آگاهی از حق با جهالت و نادانی حکم صادر می‌کند؛ در آتش جهنم است». «أربعه» روایت کرده‌اند و حاکم صحیح دانسته است.

١١٨٩- وعن أَبي هُريرة رضي الله عنهُ قالَ: قالَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «من ولي القضاء فقد ذبح بغير سكين» رواهُ أَحمدُ والأربعةُ وصحّحهُ ابنُ خزيمةَ وابن حِبّان.

١١٨٩- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «کسی که به منصب قضاوت منصوب شد، گویا بدون چاقو ذبح شده است» احمد و«أربعه» روایت کرده‌اند، ابن خزیمه و ابن حبان صحیح دانسته‌اند.

١١٩٠- وعَنْهُ رضي الله عنهُ قال: قالَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه وآله وسلم: «إنّكم ستحرصُون على الإمارة وستكونُ ندامة يوْمَ القيامة فَنِعْمَ المرضعة وبئستِ الفاطمةُ» رواهُ البخاريُّ.

١١٩٠- و از (ابوهریره) روایت است رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «همانا شما برای رسیدن به فرمانروایی وریاست؛ با حرص تلاش می‌کنید، ولی بزودی روز قیامت، موجب پشیمانی خواهد شد، چه شیر دهنده خوبی است و چه بازدارنده بدی (که جدا شدن از آن چه بد)است». بخاری روایت کرد ه است.

١١٩١- وعن عمرو بن العاص أنه سمع رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقول: «إذا حَكَمَ الحَاكِمُ فاجْتَهَدَ ثمَّ أصَابَ فلَهُ أَجران وإذا حَكَمَ فاجتهدَ ثمَّ أخطأَ فلهُ أجر» متَّفق عليه.

١١٩١- از عمرو بن عاص رضی الله عنه روایت است که شنید پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و سلم می‌فرماید: «هرگاه حاکم اجتهاد کند؛ و حکمی صادر نماید که مطابق حق باشد، به او دو پاداش می‌رسد، اما اگر اجتهاد کند و حکمی صادر نماید که دچار اشتباه شود، یک پاداش به او می‌رسد» متفق علیه.

١١٩٢- وعنْ أبي بكرة رضي الله عنهُ قالَ: سمعتُ رسولَ اللّهِ صلى الله عليه وآله وسلم يَقُولُ: «لا يحْكُمْ أَحَدٌ بَيْنَ اثنَيْنِ وهُو غَضْبانُ» مُتّفق عليه.

١١٩٢- ابوبکره رضی الله عنه می‌گوید: شنیدم پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم می‌فرماید: «هیچ گاه یکی از شما در حالت خشم؛ میان دو نفر قضاوت نکند» متفق علیه.

١١٩٣- وعنْ عليَ رضي اللّهُ عنهُ قالَ: قالَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه وآله وسلم: «إذا تقاضى إليكَ رجلان فلا تقض للأوَّل حتى تسمعَ كلام الآخر فَسَوْفَ تدْري كَيْفَ تقْضي» قالَ عليٌّ: فما زلْتُ قاضياً بعْدُ. رواهُ أَحْمدُ وأَبو داودَ والترمذيُّ وحسّنَهُ ابنُ المدينيِّ وصححهُ ابنُ حِبّانَ.

١١٩٣- از علی رضی الله عنه روایت است که پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «هرگاه دو نفر از تو خواستند، که بین شان قضاوت کنید، هرگز به نفع نفر اول قضاوت نکن؛ تا سخن نفر دوم را بشنوی، آنگاه در می‌یابی که چگونه قضاوت کنی» علی می‌گوید: پس از آن همیشه قاضی بودم. و احمد و ابوداود و ترمذی روایت کرده‌اند و ترمذی و ابن مدینی آن را قوی دانسته‌اند و ابن حبان صحیح دانسته است و شاهدی از حدیث ابن عباس در مستدرک حاکم دارد.

١١٩٤- وعنْ أُمِّ سَلَمة رضي اللّهُ عنها قالت: قال رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «إنكمْ تختصمُون إليَّ ولعلَّ بعضكمْ أنْ يكونَ أَلحنَ بحُجّتِهِ منْ بعض فأقضي له على نحو ما أَسْمع مِنْهُ فَمَنْ قَطَعْت لهُ منْ حق أَخيه شيئاً فإنما أَقطعُ لهُ قطعةً من النّار» مُتّفقٌ عليه.

١١٩٤- از ام سلمه رضی الله عنها روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «شما به من شکایت می‌کنید و چه بسا که یکی از شما (دو طرف شاکی) سخنورتر باشد، در نتیجه من طبق آنچه که می‌شنوم (و تشخیص می‌دهم) به نفع او قضاوت می‌کنم؛ لذا برای کسی که چیزی از حق برادرش دادم، بداند که قطعه‌ای از آتش داده‌ام». متفق علیه.

١١٩٥- وعنْ جابر رضي الله عنهُ قال: سمعت رسولَ الله صلى الله عليه وآله وسلم يقولُ: «كَيْف تُقدّسُ أُمّةٌ لا يؤخذُ منْ شديدهم لضعيفهم» رواهُ ابنُ حبّانَ، ولَهُ شاهدٌ منْ حديثِ بريدةَ عنْدَ البزَّار. وآخر من حديث أَبي سعيد عن ابن ماجه.

١١٩٥- از جابر رضی الله عنه روایت است که شنید رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم می‌فرماید: «چگونه امتی پاک و مقدس می‌شود، در حالی که از افراد قوی شان؛ حقوق افراد ضعیف گرفته نمی‌شود». ابن حبان روایت کرده، و شاهدی از حدیث بریده نزد بزار دارد و شاهد دیگری از حدیث ابو سعید نزد ابن ماجه دارد.

١١٩٦- وعَنْ عائشةَ رضي اللّهُ عنْها قالتْ: سمعتُ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقولُ: «يدعى بالقاضي العادل يومَ القيامة فيلقى مِنْ شدةِ الحساب ما يتمنى أنّهُ لمْ يقضِ بين اثنين في عمره» رواهُ ابنُ حِبّان وأَخرجهُ البيهقي ولَفظهُ: «في تَمْرةٍ».

١١٩٦- از عایشه رضی الله عنها روایت است که گفت: شنیدم رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم می‌فرماید: «در روز قیامت قاضی عادل فرا خوانده می‌شود، آنچنان حساب سختی ااز او گرفته می‌شود که آرزو می‌کند که ای کاش در تمام عمرش بین دو نفر قضاوت نمی‌کرد». ابن حبان روایت کرده، و بیهقی نیز روایت کرده و در آن آمده: «در دانه‌ی خرمایی».

١١٩٧- وعنْ أَبي بكرة رضي اللّهُ عنهُ عن النّبي صلى الله عليه وآله وسلم قال: «لن يُفْلحَ قوْمٌ ولوا أمرهم امرأَة» رواهُ البخاريُّ.

١١٩٧- از ابوبکره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وآله سلم فرمود: «قومی که سرپرستی خود را به زنی واگذار کند؛ هرگز رستگار نمی‌شود». بخاری روایت کرده است.

١١٩٨- وعنْ أَبي مريم الأزديِّ رضي الله عنه عنِ النّبي صلى الله عليه وآله وسلم قال: «منْ ولاه الله شيئاً من أَمر المسلمين فاحتجب دون حاجتهم وفقيرهمْ احتجب الله دونَ حاجتهِ» أخرجه أبو داودَ والترمذيُّ.

١١٩٨- ابو مریم ازدی رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «کسی که خداوند بخشی از سرپرستی امور مسلمانان به او سپرد، و او خود را از آنان پنهان نمود، و نیازها و حاجت‌های مسلمانان را بر آورده نکرد. خداوند متعال حاجت و نیازش را بر آورده نمی‌کند» ابوداود و ترمذی روایت کرده‌اند.

١١٩٩- وعن أبي هُريرة رضي الله عنهُ قال: لعن رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم الرَّاشي والمرتشي في الحكم. رواهُ أَحمد والأربعة وحسّنهُ الترمذي وصحّحه ابنُ حِبّان، ولهُّ شاهدٌ منْ حديث عبد الله بن عمرو عِنْدَ الأربعةِ إلا النسائي.

١١٩٩- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است، که رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم رشوه دهنده و رشوه گیرنده در قضاوت لعنت کرد. احمد و«أربعه» روایت کرده‌اند، ترمذی حسن دانسته است، و ابن حبان صحیح دانسته است و شاهدی به روایت عبدالله بن عمرو نزد «أربعه» بجز نسایی دارد.

١٢٠٠- وعنْ عبد الله بن الزّبير رضي اللّهُ عنهُما قال: قضى رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم أَنَّ الخصمين يَقْعدان بين يدي الحاكم. رواه أبو داوُدَ وصحّحهُ الحاكم

١٢٠٠- از عبدالله بن زبیر رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم دستور داد که دو طرف دعوا روبروی حاکم و قاضی بنشینند. ابوداود روایت کرده و حاکم صحیح دانسته است.