٢١- و صیت‌ها
٨١٨- عَنِ ابنِ عُمَرَ رضيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم قال: «مَا حَقُّ امرىءٍ مُسلم لهُ شيءٌ يريد أن يُوصِيَ فيهِ يَبيتُ لَيْلَتَيْنِ إلا وَوَصِيّتُهُ مَكْتُوبَةٌ عِنْدَهُ». متّفقٌ عَلَيْه.
٨١٨- از ابن عمررضی الله عنهما روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «هر مسلمانی که چیزی دارد، و می‌خواهد وصیت کند؛ جایز نیست که دو شب بر او بگذرد؛ مگر اینکه وصیتش را نوشته باشد». متفق علیه.
٨١٩- وَعَنْ سَعْدِ بْنِ أَبي وقاص رضيَ اللَّهُ تَعَالَى عنه قالَ: قُلْتُ: يا رسولَ الله أَنا ذو مال ولا يرثُني إلا ابنَةٌ لي واحدةٌ أَفَأَتَصَدَّق بِثُلُثَيْ مالي؟ قالَ: «لا» قُلْتُ: أَفَأَتَصَدَّقُ بِشطره؟ قالَ: «لا» قُلْتُ: أَفَأَتَصَدَّقُ بثلثِهِ؟ قالَ: «الثُّلْثُ، والثُّلْثُ كثيرٌ، إنكَ أَنْ تَذَرَ ورثَتَكَ أَغْنياءَ خيَرٌ مِنْ أَنْ تَذَرَهُمْ عالةً يَتَكَفَفُونَ الناسَ». مُتّفقٌ عَلَيْه.
٨١٩- از سعد بن و ابی و قاص رضی الله عنه روایت است که گفتم: ای رسول خدا ! من ثروتمندم و وارثی به جز یک دختر ندارم، آیا برایم جایز است که دو سوم مالم را (در راه خدا) صدقه کنم؟ فرمود: «خیر» گفتم: آیا نصف آن را صدقه بدهم: فرمود: «خیر» گفتم: یک سوم؟ فرمود: «یک سوم جایز است، در حالی که زیاد است (و بدان که) اگر وارثان خود را بی‌نیاز بگذارید، بهتر از آن است که تهی دست بگذاری، که دست نیاز بسوی مردم دراز کنند». متفق علیه.
٨٢٠- َعَنْ عائشَةَ أَنّ رَجُلاً أَتى النبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم فَقَالَ: يَا رسولَ الله إن أمي افْتُلِتَتْ نَفْسُهَا وَلَمْ تُوص وَأَظُنُّهَا لَوْ تَكَلّمّتْ تَصَدَّقَتْ أَفَلَهَا أَجْرٌ إنْ تَصَدَّقْتُ عَنْهَا؟ قالَ: «نَعَمْ». مُتّفَقٌ عَلَيْهِ. واللّفْظُ لمسلم.
٨٢٠- از عایشه رضی الله عنها روایت است که که مردی نزد پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! مادرم ناگهانی وفات کرده است، و وصیتی نکرده است، گمان می‌کنم اگر می‌توانست حرف بزند (از مالش در راه خدا) صدقه می‌کرد، آیا اگر من از طرف او صدقه بدهم، ثواب آن به او می‌رسد؟ فرمود: «آری». متفق علیه و این لفظ مسلم است.
٨٢١- و َعَنْ أَبي أُمامةَ الْباهليِّ رضي اللَّهُ تَعَالى عنه قالَ: سَمِعْتُ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم يَقُولُ: «إنَّ اللَّهَ قَدْ أَعْطى كُلَّ ذي حقَ حَقّهُ فلا وصيّةَ لِوارثٍ». رَوَاهُ أَحْمدُ والأربعةُ إلا النسائيَّ، وحسّنَهُ أَحمَدُ والترمذيُّ، وَقَوَّاهُ ابنُ خُزيمةَ وَابنُ الْجَارود، وَرَوَاهُ الدَّارَقُطْنيُّ مِنْ حديث ابنِ عَبّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما وَزَادَ في آخرِهِ: «إلا أَنْ يَشَاءَ الوَرَثَةُ». وإسْنَادُهُ حَسَن.
٨٢١- ابو امامه باهلی رضی الله عنه می‌گوید: شنیدم که رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم می‌فرماید: «همانا خداوند به هر صاحب حقی، حقش داده است؛ لذا وصیت برای وارث جایز نیست». احمد و «أربعه» بجز نسایی روایت کرده‌اند، واحمد و ترمذی حسن دانسته‌اند، و ابن خزیمه و ابن جارود آن را قوی دانسته است، ودارقطنی از ابن عباس روایت کرده و در آخرش افزوده: «مگر آن که ورثه بخواهد». اسناد آن حسن است.
٨٢٢- وَعَنْ مُعَاذِ بنِ جَبَلٍ رضيَ اللَّهُ تَعَالى عَنْهُ قالَ: قال رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «إن الله تَصَدَّقَ عَلَيْكمْ بثلثِ أَموالكُمْ عِنْدَ وَفاتِكُم زيادة في حَسَنَاتِكُمْ».
رَوَاهُ الدَّارَقُطْنيَ وَأَخْرجهُ أَحْمدُ والبَزَّارُ منْ حَديثِ أَبي الدَّرْداءِ، وابنُ مَاجَهْ مِنْ حديثِ أَبي هُريرةَ، وكلها ضَعِيفةٌ، لكنْ قَدْ يُقوِّي بَعْضُها بَعْضاً، والله أَعْلم.
٨٢٢- از معاذ جبل رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «خداوند از لطف خود به شما اجازه داد که هنگام وفات یک سوم مالتان را (در راه خدا) صدقه دهید، تا بر درجات شما افزوده شود». دارقطنی روایت کرده است و احمد و بزار از حدیث ابو دراء روایت کرده‌اند، و ابن ماجه از حدیث ابوهریره روایت کرده است، که همه این روایات ضعیف است. لیکن بعضی، بعض دیگر را تقویت می‌کند. والله اعلم.