٢٠- فرائض (میراث)
٨٠٥- عن ابْنِ عَبّاسٍ قالَ: قالَ رسولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم: «ألحقوا الفَرائضَ بأَهْلها فَما بَقي فَهو لأوْلى رَجُلٍ ذَكَر». مُتّفقٌ عَلَيْه.
٨٠٥- از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمود: «سهمیه‌های ارث را به صاحبان آن‌ها بدهید، هر چه باقی ماند؛ به نزدیک ترین فرد ذکر (از خویشاوندان میت) بدهید». متفق علیه.
٨٠٦- وَعَنْ أُسامةَ بْنِ زَيْدٍ رَضي اللَّهُ عَنَهُ أَن النبيَ صلى الله عليه وآله وسلم قالَ: «لا يَرثُ المُسْلمُ الْكافرَ، وَلا يرثُ الكافِرُ المُسْلمَ». متَفّقٌ عَلَيه.
٨٠٦- از اسامه بن زید رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «نه مسلمان از کافر و نه کافر از مسلمان؛ ارث می‌برد». متفق علیه.
٨٠٧- وَعَنِ ابْن مَسْعُودٍ رضيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ، في بِنْتٍ، وبِنْتِ ابنٍ، وأخْتٍ: قضى النّبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم: «للابْنَةِ النِّصْفُ ولابْنَةِ الابنِ السُدسُ تَكْمِلَةَ الثُّلُثَيْنِ وَمَا بَقى فَللأخْتِ». رَوَاهُ الْبُخاري.
٨٠٧- از ابن مسعود رضی الله عنه درباره میراث یک دختر و یک دختر پسر و یک خواهر، روایت است که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم اینگونه قضاوت کرد که: «سهم الارث دختر نصف و دختر پسر یک ششم تا دو سوم کامل می‌شود، و آنچه باقیمانده به خواهر بدهند». بخاری روایت کرده است.
٨٠٨- وَعَنْ عبدِ اللَّهِ بنِ عُمَرَ رضي اللَّهُ عَنْهُما قالَ: قالَ رسولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم: «لا يَتَوَارَثُ أَهْلُ مِلَّتَيْنِ». رَوَاهُ أَحمد والأرْبَعَةُ إلا الترمذيَّ، وَأَخْرجهُ الحاكمُ بلفظِ أُسامَةَ، ورَوى النسائي حديثَ أسامةَ بهذا اللفْظ.
٨٠٨- از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «پیروان دو دین از یکدیگر ارث نمی‌برند».
احمد واربعه بجز ترمذی روایت کرده‌اند، و حاکم بلفظ اسامه آورده است، و نسایی حدیث اسامه را به همین لفظ روایت کرده است.
٨٠٩- وَعَنْ عِمْرَانَ بنِ حُصَينٍ رضيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: جاءَ رجلٌ إلى النبي صلى الله عليه وآله وسلم فَقَالَ: إنَّ ابْنَ ابني ماتَ فَمَا لي مِنْ ميراثِهِ؟ فَقَالَ: «لكَ السُّدسُ» فَلَما وَلَّى دَعَاهُ فقالَ: «لكَ سُدسٌ آخَرُ» فَلَما وَلى دَعاهُ فقالَ: «إنَّ السُّدُسُ الآخرَ طُعْمَةٌ». رَوَاهُ أَحْمدُ والأربَعَةُ وَصَحّحَهُ التِّرمِذِی وهُو مِنْ روایةِ الحسَن البصری عَنْ عِمْرَانَ وَقِیلَ: إِنَّهُ لَمْ یسْمَعْ مِنْهُ.
٨٠٩- عمران بن حصین رضی الله عنه می‌گوید: مردی نزد پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم آمد و گفت: نوه ام (پسر پسرم) وفات کرده است، از ارثیه او چقدر به من می‌رسد؟ فرمود: «برای تو یک ششم» برگشت که برود، او را صدا زد فرمود: «یک ششم دیگر نیز به تو می‌رسد» برگشت که برود، باز او را صدا کرد و فرمود: «یک ششم دیگر اضافی (و خوراک) است».
احمد واربعه روایت کرده‌اند، ترمذی صحیح دانسته است. و این از روایت حسن بصری از عمران است و گفته‌اند: او از عمران حدیث نشنیده است.
٨١٠- وَعَنِ ابنِ بُريدَةَ عَنْ أَبيهِ رضي اللَّهُ عَنْهُما: أَنّ النبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم جَعَلَ للجَدَّةِ السُدُسَ إذا لمْ يَكُنْ دُونَهَا أُمٌّ. رَوَاهُ أَبُو داودَ والنّسائيُّ وصحّحَهُ ابنُ خُزَيْمَةَ وابنُ الجارُودِ وقوَّاه ابنُ عَدِي.
٨١٠- بریده از پدرش رضی الله عنه روایت می‌کند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ارثیه مادر بزرگ را در صورتی که میت مادر نداشته باشد؛ یک ششم قرار داد. ابو داود و نسائی روایت کرده‌اند و ابن خزیمه و ابن جارود صحیح دانسته‌اند و ابن عدی آن را قوی دانسته است.
٨١١- وَعَنِ المقْدامِ بنِ معديكَربَ قالَ: قالَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «الخالُ وَارثُ من لا وارثَ لَهُ». أخْرَجَهُ أَحْمَدُ والأرْبَعَةَ سِوَى الترمذيِّ وحسّنهُ أَبُو زُرْعَةَ الرَّازي وصححهُ ابنُ حِبّانَ والحاكم.
٨١١- از مقدام بن معدیکرب رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «دایی و ارث کسی است که وارثی ندارد».
احمد واربعه بجز ترمذی روایت کرده‌اند، وابو زرعه رازی حسن دانسته است وحاکم و ابن حبان صحیح دانسته‌اند.
٨١٢- وعَنْ أَبي أَمَامة بنِ سَهْلٍ رَضيَ اللَّهُ عَنْهُ قالَ: كَتَبَ عُمَرُ إلى أَبي عُبيْدَةَ رَضيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم قال: «اللَّهُ ورسولهُ مَوْلى مَنْ لا موْلى لَهُ والخالُ وارثُ مَنْ لا وارث لهُ». رَواهُ أَحُمدُ والأربعةُ سوى أَبي داودَ وحسنهُ الترمذي وصححه ابنُ حبّان.
٨١٢- ابو امامه بن سهل می‌گوید: عمر نامه‌ای همراه من برای ابوعبیده رضی الله عنه (فرستاد، و) نوشت، همانا رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «خداوند ورسولش، (سرپرست و) ولی کسی هستند که ولی (وسر پرست) ندارد، و دایی وارث کسی است که وارثی ندارد». احمد واربعه بجز ابو داود روایت کرده‌اند، و ترمذی حسن دانسته است و ابن حبان آن را صحیح دانسته است.
٨١٣- وعَنْ جابر رضيَ الله عنْهُ عَنِ النّبيِّ صلى الله عليه وآله وسلم قال: «إذا استهلَّ المَوْلُود وَرثَ». رواهُ أَبو داوُدَ وصَحّحَهُ ابنُ حِبّان.
٨١٣- از جابر رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «هر گاه نوزاد (هنگام تولد) گریه کند (که نشانه زنده بودنش در هنگام تولد است) ارث می‌برد». ابوداود و ابن حبان صحیح دانسته است.
٨١٤- وَعَنْ عَمْرو بنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبيهِ عَنْ جَدِّه قالَ: قالَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «لَيْسَ للقَاتلِ منَ الميرَاثِ شيءٌ». رواهُ النسائيُّ والدارَقُطْنيُّ وقَواهُ ابنُ عَبْدِ البرِّ وأَعَلّهُ النسائي. والصَّوابُ وقْفُهُ عَلى عَمْرو.
٨١٤- عمرو بن شعیب از پدرش و از پدر بزرگش رضی الله عنه روایت می‌کند: پیامبرخدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «قاتل هیچ حقی از میراث (مقتول) ندارد». نسائی و دارقطنی روایت کرده‌اند، و ابن عبدالبر قوی دانسته است، و نسایی آن را معلول قرار داده، و موقوف بودنش برعمرو درست است.
٨١٥- وَعَنْ عُمَرَ بنِ الخطابِ رضي اللَّهُ عَنهُ قالَ: سَمِعْتُ رسولَ الله صلى الله عليه وآله وسلم يقولُ: «ما أَحْرَزَ الوَالِدُ أَو الوَلَدُ فَهُوَ لِعَصَبَتِهِ مَنْ كانَ». رَوَاهُ أبُو داودَ والنسائي وابنُ ماجَهْ وصحّحَهُ ابنُ المديني وابنُ عَبْدِ البر.
٨١٥- عمر بن خطاب رضی الله عنه می‌گوید: شنیدم که رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم می‌فرماید: «هر چه پدر یا فرزند بدست می‌آورند؛ برای عصبه‌ی اوست، هر کس که باشد». ابو داود و نسائی و ابن ماجه روایت کرده‌اند، و ابن مدینی و ابن عبدالبر صحیح دانسته‌اند.
٨١٦- وعَنْ عبْدِ اللَّهِ بنِ عُمَر رَضيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُما قالَ: قالَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «الوَلاءُ لُحْمَةٌ كَلُحْمَةِ النَّسبِ لا يباعُ وَلا يُوهَبُ». رَواهُ الحاكِمُ مِنْ طريقِ الشافعيِّ عَنْ محمدٍ بِنْ الحسَنِ عَنْ أبي يُوسُفَ وَصَحّحَهُ ابنُ حِبّانَ وأَعَلَّهُ البَيْهَقِيّ.
٨١٦- از عبدالله بن عمررضی الله عنهما روایت است که رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «ولاء پیوندی مانند پیوند نسبی است، فروخته و هبه نمی‌شود». حاکم از طریق شافعی ازمحمد بن حسن از ابو یوسف روایت کرده است. و ابن حبان صحیح دانسته است و بیهقی آن را معلول قرارداده است.
٨١٧- وَعَنْ أَبي قِلابَةَ عَنْ أَنَسٍ رضيَ اللَّهُ عَنْهُ قالَ: قالَ رَسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «أَفْرضُكم زَيْدُ بنُ ثابتٍ». أَخرجَهُ أَحْمَدُ والأربعةُ سوى أبي داودَ وصحّحَهُ الترمذي وابن حِبّان والحاكِمُ وَأُعِلَّ بالإرْسَال.
٨١٧- ابو قلابه از انس رضی الله عنه روایت می‌کند که رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «زید بن ثابت از همه شما در علم میراث آگاه تر است».
احمد و«أربعه» بجز ابو داود روایت کرده‌اند، ترمذی و ابن حبان و حاکم صحیح دانسته است، و البته به مرسل بودن معلول قرار داده‌اند.