١٣- نماز خوف
٣٧٩- عَنْ صَالح بنِ خَوَّات رضي الله عنه عَمّن صّلى معَ رسُول الله صلى الله عليه وآله وسلم يَوْمَ ذاتِ الرِّقاع صلاة الخوف: أَنَّ طائفةً صَلّتْ مَعَهُ وطائفَةً وجاه الْعَدُوّ، فَصَلى بالذين مَعَهُ ركْعةً، ثمَّ ثَبَتَ قائماً وأَتمُّوا لأنْفُسِهم ثم انْصرَفُوا، فصفوا وجاهَ الْعدُوِّ، وجاءَت الطائفة الأخْرَى، فَصَلى بهمُ الرَّكْعَةَ التي بَقِيَتْ، ثمَّ ثَبَتَ جالساً، وأَتَمُّوا لأنْفُسِهِمْ، ثمَّ سَلّم بهمْ. مُتفق عليْهِ وهذا لفْظُ مُسْلم ووقَعَ في المعْرفة لابن مَنْدَه عَنْ صَالح بن خوَّاتٍ عن أَبيهِ.
٣٧٩- صالح بن خوات از کسی که با رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم در ذات الرقاع نماز خوف خوانده بود، روایت می‌کند که یک گروه از اصحابش با ایشان در صف نماز قرار گرفتند و گروه دیگر در برابر دشمن بودند، پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم با کسانی که با ایشان بودند؛ یک رکعت خواند و سپس ایستاد و تا خودشان نمازشان را کامل کردند، و سپس رفتند و در برابر دشمن قرار گرفتند و گروه دیگر آمدند (به پیامبر اقتدا کردند) پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم رکعت دیگری که از نمازش باقی مانده بود؛ با گروه دوم خواند و سپس برای تحیات نشست (و منتظر ماند) تا آن‌ها رکعت دیگرشان را خواندند و سپس با آن‌ها سلام داد. متفق علیه، و این لفظ مسلم است. در کتاب معرفه ابن منده آمده: از صالح بن خوات از پدرش.
٣٨٠- وعنِ ابنِ عُمَرَ رضيَ اللَّهُ عنهُمَا قالَ: غَزَوْتُ معَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم قِبَلَ نجدٍ فَوازَيْنَا العْدُوَّ، فصافَفْنَاهُمْ، فقامَ رَسُول الله صلى الله عليه وآله وسلم يُصَلي بنا فَقَامَت طائفةٌ مَعَهُ وأَقبلَت طائفةٌ على العدوّ وَرَكَعَ بمنْ مَعَهُ وَسَجَدَ سَجْدتَيْن ثمَّ انصرفوا مكانَ الطّائفةِ التي لَمْ تُصَليِّ فجاؤوا فَرَكَعَ بهم ركْعةً، وَسَجَدَ سَجْدتْين ثمَّ سلّمَ فَقَامَ كُلُّ واحدٍ مِنْهُمْ فركَعَ لنَفْسه رَكْعةً وسَجَدَ سَجْدتَيْنِ. مُتّفَقٌ عَلَيْهِ وهذا لفْظُ البُخاريِّ.
٣٨٠- عبدالله بن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: در غزوه‌ای با رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم به سوی نجد رفتیم، در آنجا با دشمن روبرو شدیم، و در برابر یکدیگر صف کشیدیم، آنگاه رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم ایستاد و نماز را با ما شروع کرد؛ یک گروه با ایشان به نماز ایستادند و گروه دیگر در برابر دشمن ایستاد، پیامبر با گروهی که همراه ایشان بود به رکوع رفت و دو سجده به جای آورد، سپس این گروه رفت، و به جای گروه دیگری که نماز نخوانده بودند در برابر دشمن قرار گرفت و آن‌ها آمدند (و به پیامبر اقتدا کردند)، پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم با این‌ها یک رکعت خواند و به رکوع رفت و دو سجده به جا می‌آورد. و سپس پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم نمازش را کامل کرد و سلام داد، و هر یک از دو گروه یک رکوع و دو سجده به جای آوردند (و نمازشان را کامل کردند و سلام دادند). متفق علیه و این لفظ بخاری است.
٣٨١- وعن جابر رضيَ الله عَنْهُ قالَ: شَهِدْتُ مَعَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم صلاة الخوفَ فَصَفّنَا صَفّين: صَفٌّ خَلْفَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم والعَدُوُّ بَيْنَنَا وَبَيْنَ الْقِبْلة فَكَبّرَ النبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم وكبّرْنا جميعاً ثمَّ ركَعَ وركَعْنَا جميعاً ثمَّ رَفَعَ رأسَهُ مِن الرُّكوع وَرَفَعْنا جميعاً ثمَّ انحدَرَ بالسُّجُود والصَّفُّ الذي يليه وقام الصَّفُّ المؤخّرُ في مخر العدوِّ فلما قضى السجودَ قام الصف الذي يليه. فَذَكر الحديث.
وفي روايةٍ: ثمَّ سَجَدَ وسَجَدَ مَعَهُ الصَّف الأولُ فلمّا قامُوا سَجَدَ الصفُّ الثّاني ثُمَّ تأَخّرَ الصفُّ الأوّلُ وَتَقَدَمَ الصفُّ الثّاني. فَذَكَرَ مِثْلَهُ، وفي آخره: ثمَّ سلّمَ النبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم وَسلّمْنَا جميعاً. رواهُ مُسْلمٌ. ولأبي داودَ عَنْ أَبي عَيّاشٍ الزُّرقيِّ رضي الله عنه مِثلَهُ، وزادَ: انها كانت بعُسْفَانَ. وللنّسائيّ مِنْ وَجْهِ آخرَ عَنْ جابرٍ رضيَ الله عنهُ أَنَّ النبيّ صلى الله عليه وآله وسلم صَلى بطائِفةٍ مِنْ أَصْحابه ركعتينِ ثمَّ صلى بآخرين رَكْعتين ثمَّ سلّمَ. ومِثْلُهُ لأبي داودَ عَنْ أَبي بكْرَةَ رضي اللَّهُ عنه.
٣٨١- جابر رضی الله عنه می‌گوید: با رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم در نماز خوف حضور داشتم ما دو صف بستیم، یک صف پشت سر پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم بود و دشمن در جهت قبله و روبروی ما بود، پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم تکبیر گفت و ما هم به ایشان اقتدا کردیم و تکبیر گفتیم، سپس به رکوع رفت و ما هم به رکوع رفتیم و سر از رکوع بلند کرد وما هم از رکوع بلند شدیم، سپس با صفی که پشت سر ایشان بود به رکوع رفت و صف عقب در برابر دشمن ایستاد، سجده که تمام شد، صف اول بلند شد... تا آخر حدیث
و در روایتی دیگر آمده: سپس به سجده رفت، و صف اول با ایشان به سجده رفتند، وقتی بلند شدند، صف دوم به سجده رفت و سپس صف اول به جای صف دوم قرار گرفتند، و صف دوم جلو آمد... و مانند آن ذکر کرد، و در آخر این روایت آمده: سپس پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم سلام داد و ما همگی سلام دادیم. مسلم روایت کرده است. ابوداود از ابوعیاش زرقی مانند آن روایت کرده است، و در آن افزوده: واین در عسفان بود.
در روایت نسائی از طریقی دیگر از جابر آمده: پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم با یک گروه از اصحاب دو رکعت خواند و سپس سلام داد آنگاه با گروه دیگر دو رکعت خواند و بعد سلام داد. و ابوداود همانند این حدیث از ابوبکره روایت کرده است.
٣٨٢- وعَنْ حُذيفة رضيَ اللَّهُ عنه: أنَّ النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم في الخوفِ بهؤلاءِ ركْعَةً وهؤلاءِ ركْعَةً ولمْ يَقْضُوا. رَوَاهُ أَحْمدُ وأَبو داودَ والنسائي وصحّحهُ ابنُ حبان. ومِثْلُهُ عِنْدَ ابنِ خُزَيْمَةَ عن ابنِ عبّاسٍ رضيَ الله عَنْهُما.
٣٨٢- حذیفه رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم با این گروه یک رکعت خواند و با گروه دیگر نیز یک رکعت خواند (و به همین یک رکعت بسنده کردند) و قضای رکعت دیگر را بجای نیاوردند. احمد و ابوداود نسائی روایت کرده‌اند و ابن حبان صحیح دانسته است، و مانند این را ابن خزیمه از ابن عباس رضی الله عنها روایت کرده است.
٣٨٣- وعن ابن عُمَر رضي الله عنهما قال: قالَ رسُولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «صلاة الخوف ركعةٌ على أيِّ وجهٍ كان». رواهُ البزَّارُ بإسناد ضَعيف.
٣٨٣- از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «نماز خوف فقط یک رکعت است، هر طوری که باشد». بزار با اسناد ضعیف روایت کرده است.
٣٨٤- وعَنْهُ رضي اللَّهُ عنهُ مَرْفوعاً: «لَيْسَ في صَلاةِ الخوفِ سَهْوٌ». أَخرجَهُ الدَّارقُطني بإسناد ضَعيف.
٣٨٤- وازاو (ابن عمر) به صورت مرفوع آمده: «در نماز خوف؛ سهوی نیست». دار قطنی با اسناد ضعیف روایت کرده است.