٣- کتاب جنایز

٤٢٥- عَنْ أَبي هُريرة رضي الله عنه قالَ: قال رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «أَكْثروا ذِكْرَ هاذِم اللّذات: الموت». رواه التّرمذي والنسائيُّ وصحّحه ابنُ حبّان.

٤٢٥- ابوهریره رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «از بین برنده (وتلخ کننده) لذت‌ها، مرگ را به کثرت یاد کنید». ترمذی و نسایی روایت کرده‌اند و ابن حبان صحیح دانسته است.

٤٢٦- وعن أَنسٍ رضيَ الله عنهُ قال: قال رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «لا يتمنّينَّ أَحدُكُم الموتَ لِضُرٍ نزل به فإنْ كانَ لا بُدّ مُتمنياً فَليقُل: اللّهُمَّ أَحيني ما كانت الحياةُ خيْراً لي وتَوَفّني إذا كانت الوفاةُ خيْراً لي». متفقٌ عليْه.

٤٢٦- انس رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمود: «هرگز یکی از شما به خاطر مصیبتی که به او رسیده؛ آرزوی مرگ نکند، اگرمجبور شد بگوید: خداوندا ! تا زندگی برایم بهتر است مرا زنده بدار و هرگاه مرگ برایم بهتر است؛ مرا بمیران». متفق علیه.

٤٢٧- وعن بريدةَ رضي اللَّهُ عَنْهُ أنَّ النبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم قال: «المؤْمِنُ يموتُ بِعَرَقِ االجبين». رواهُ الثلاثة وصحّحهُ ابنُ حبّان.

٤٢٧- از بریده رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «مؤمن با عرق پیشانی می‌میرد». «ثلاثه» روایت کرده‌اند و ابن حبان صحیح دانسته است.

٤٢٨- وعَنْ أَبي سعيد وأَبي هُريرة رضيَ الله عنهما قالا: قال رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «لَقِّنوا مَوْتاكُم لا إله إلا الله». رَوَاهُ مسلمٌ والأرْبعةُ.

٤٢٨- ابو سعید و ابوهریره رضی الله عنهما می‌گویند رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «به مردگانتان (کسانی که در احتضار مرگ قرار دارند) لااله الا الله تلقین کنید». مسلم و «اربعه» روایت کرده‌اند.

٤٢٩- وعن مَعْقل بن يسارٍ رضي اللَّهُ عنهُ أنَّ النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم قال: «اقرَءُوا على موتاكُم يس». رواهُ أبو داود والنسائي وصححه ابنُ حِبَّان.

٤٢٩- معقل بن یسار رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: «بر مردگانتان (کسانی که در احتضار مرگ قرار دارند) سوره یاسین بخوانید». ابو داود و نسائی روایت کرده است، و ابن حبان صحیح دانسته است.

٤٣٠- وعَنْ أُمِّ سَلَمة رضيَ الله عَنْها قالت: دَخلَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم على أَبي سَلَمَةَ وقد شَقَّ بصرهُ فَأَغْمَضَهُ ثمَّ قال: «إن الرُّوح إذا قُبض تَبِعهُ الْبصرُ» فَضَجَّ ناسٌ من أَهلْهِ فقال: «لا تدعُوا على أَنفسكُمْ إلا بخير فإن الملائكةَ يُؤَمِّنُون على ما تقُولون» ثمَّ قال: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لأبي سَلمة وارْفَعْ درجتهُ في المهْديِّين وافْسح لَهُ في قبره ونوِّرْ لَهُ فيه واخلْفهُ في عقبه». رواهُ مُسْلمٌ.

٤٣٠- ام سلمه رضی الله عنها می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم بر ابوسلمه وارد شد در حالی (که وفات کرده بود) و چشمانش باز مانده بود. پس چشمایش را بست وآنگاه فرمود: «روح هرگاه گرفته (وقبض) شود، چشم آن را دنبال می‌کند». برخی از افراد خانواده گریه و شیون کردند. فرمود: «بر خودتان، دعای جز دعای خیر نکنید؛ که ملائکه بر آنچه می‌گویید، آمین می‌گوید». سپس فرمود: «خداوندا ! ابو سلمه را مغفرت کن و مقامش را در میان هدایت یافتگان بلند فرما و قبرش را گشاد و نورانی گردان و از فرزندان او جانشینی در میان باز ماندگانش قرار بده». مسلم روایت کرده است.

٤٣١- وعن عائشة رضي الله عنها: أن رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم حين تُوُفي سُجِّيَ بِبُرْد حِبَرَة. مُتّفقٌ عليه.

٤٣١- از عایشه رضی الله عنها روایت است که وقتی پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم وفات نمود او را با پارچه خط دار (یمانی) پوشاندند. متفق علیه.

٤٣٢- وعنها رضي الله عنها أَنَّ أَبا بكر الصِّديق رضي الله عنْهُ قَبّلَ النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم بعْدَ مَوْتِه. رواهُ البخاريُّ.

٤٣٢- و از او (عایشه) رضی الله عنها روایت است که ابوبکر صدیق رضی الله عنه پیامبر صلی الله علیه و سلم را بعد از وفاتش بوسید. بخاری روایت کرده است.

٤٣٣- وعن أَبي هُريرة رضي الله عنْهُ عن النبي صلى الله عليه وآله وسلم قالَ: «نَفْسُ المؤمن مُعلّقةٌ بِدَيْنِهِ حَتى يُقْضى عَنْهُ». رواهُ أَحْمدُ والترمذيُّ وحسّنَهُ.

٤٣٣- ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «روح مؤمن به خاطر قرضش (بین آسمان و زمین) معلق است؛ تا قرضش را ادا کنند». احمد و ترمذی روایت کرده، و ترمذی آن را حسن دانسته است.

٤٣٤- وعن ابن عباسٍ رضيَ اللَّهُ عنهُما أَنَّ النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم قال في الذي سقط عنْ راحلته فمات: «اغْسِلُوهُ بماءٍ وسِدْرٍ وكفنوهُ في ثَوْبَيْنِ» مُتّفقٌ عليهِ.

٤٣٤- از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم درباره‌ی کسی که از سواریش افتاد، و وفات کرد، فرمود: «او را با آب وسدر غسل دهید، و در دو پارچه او را کفن کنید». متفق علیه.

٤٣٥- وعَنْ عائشةَ رضي الله عَنْها قالتْ: لمّا أَرادُوا غُسْلَ رسولِ الله صلى الله عليه وآله وسلم قالوا: واللَّهِ ما نَدْري نُجَرِّد رسولَ الله صلى الله عليه وآله وسلم من ثيابه كما نُجَرِّدُ مَوْتانا أَمْ نغسله وعليه ثيابه؟. الحديثَ. رواهُ أَحْمَدُ وأَبو داود

٤٣٥- عایشه رضی الله عنها می‌گوید: وقتی خواستند رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را غسل دهند، گفتند: سوگند به خدا نمی‌دانیم ایشان را مانند مردگانمان برای غسل عریان کنیم یا با لباسشان ایشان را غسل دهیم؟! احمد و ابوداود روایت کرده‌اند.

٤٣٦- وعنْ أُمِّ عطيّة رضي الله عَنْها قالت: دخل عَلَيْنا النّبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم ونحْن نغسِّل ابنته فقال: «اغْسِلْنها ثلاثاً أوْ خمساً أَوْ أَكثر منْ ذلك إن رأَيْتُنَّ ذلك بماءٍ وسِدْرٍ واجْعَلْن في الآخرة كافوراً أو شَيْئاً مِنْ كافور» فلَمّا فرغْنا آذَنّاهُ فأَلقى إليْنا حِقْوَه فقالَ: «أَشْعِرْنها إيّاهُ». مُتفقٌ عليه. وفي رواية: «ابْدأنَ بميامِنها ومَوَاضِع الوضُوءِ منها».

وفي لفظٍ للبخاري: فَضَفَرْنا شَعْرها ثلاثة قرونٍ فَأَلْقيْناها خلفها.

٤٣٦- ام عطیه رضی الله عنها می‌گوید: رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم بر ما وارد شد در حالی ما دخترش را غسل می‌دادیم، فرمود: «او را با آب و سدر سه بار، پنچ بار و یا اگر لازم دانستید؛ بیشترغسل دهید، بار آخر کافور یا چیزی از کافور در آب بریزید». گوید: وقتی از غسل او فراغت یافتیم: پیامبر را خبر کردیم، ازارش را برایمان انداخت و فرمود: «این را کفن زیرین او قرار دهید». متفق علیه و در روایتی آمده: «از اعضای راست و اندام وضویش شروع کنید». و دربخاری آمده: «گیسوانش را به سه شاخه کردیم و پشت سرش انداختیم».

٤٣٧- وعنْ عائشة رضيَ اللَّهُ عَنْها قالتْ: كُفّن رسُولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم في ثلاثَةِ أَثْوابٍ بيضٍ سُحُوليّةٍ مِنْ كُرْسُفٍ لَيْس فيها قميصٌ ولا عِمامةٌ. مُتّفَقٌ عليه.

٤٣٧-عایشه رضی الله عنها می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم در سه پارچه سفید سحولی (یمنی) پنبه‌ای، کفن شد که قمیص (پیراهن) و عمامه ای در آن‌ها نبود. متفق علیه.

٤٣٨- وعن ابنِ عُمَر رضي الله عنهما قال: لمّا تُوفِّي عبد الله بنُ أُبيَ جَاءَ ابْنُهُ إلى رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم فقَال: أَعْطني قميصكَ أُكَفِّنْهُ فيهِ، فَأَعطاهُ صلى الله عليه وآله وسلم قميصه. مُتّفقٌ عَلَيْهِ

٤٣٨- ابن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: هنگامی که عبدالله بن ابی مرد، پسرش نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم آمد و گفت: پیراهنت را به من بده؛ تا او را در آن کفن کنم، پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم پیراهنش را به او داد. متفق علیه.

٤٣٩- وعن ابنِ عبّاسٍ رضيِ الله عَنْهُما أَنَّ النبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم قالَ: «البسُوا مِنْ ثيابكُمُ الْبَيَاض فإنها مِنْ خَيْر ثيابكُمْ وكفِّنوا فيها موتاكُم». رواهُ الخمسةُ إلا النّسائيَّ وصححهُ الترمذيُّ.

٤٣٩- ابن عباس رضی الله عنهما می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «لباس سفید بپوشید که بهترین لباس است، و مردگان تان را در آن کفن کنید». خمسه روایت کرده‌اند و ترمذی صحیح دانسته است.

٤٤٠- وعن جابِرٍ رضيَ الله عنهُ قال قال النبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم: «إذَا كَفّنَ أَحَدُكُم أَخاهُ فَلْيُحسن كَفَنهُ». رواهُ مسلْمٌ.

٤٤٠- جابر رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «هر گاه یکی از شما برادرش را کفن کرد؛ پس به خوبی کفن کند». مسلم روایت کرده است.

٤٤١- وعَنْهُ رضي اللَّهُ عنهُ قالَ: كانَ النبي صلى الله عليه وآله وسلم يَجْمَعُ بيْنَ الرَّجُلين من قتْلى أُحُدٍ في ثَوْبٍ واحد ثمَّ يقُولُ: «أَيُّهمْ أَكْثرُ أَخْذا للقُرآن؟» فيَقُدِّمُهُ في اللّحد ولم يُغَسّلوا ولم يُصَلَّ عليهم. رواه البخاريُّ.

٤٤١- و از او (جابر) رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله وسلم هردو نفر از کشته‌های احد را با یک پارچه کفن می‌کرد و سپس سوال می‌کرد: «کدام یک بیشتر قرآن حفظ دارد». هر کدام قرآن بیشتر حفظ داشت، او را در لحد مقدم قرار می‌داد، و کشته‌های احد را غسل ندادند، و بر آن‌ها نماز نخواندند. بخاری روایت کرده است.

٤٤٢- وعنْ عليٍ رضيَ الله عنه قال: سمعْتُ رسول اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم يقُولُ: «لا تَغَالَوْا في الكفن فإِنّهُ يُسْلبُ سلباً سريعاً». رواهُ أبو داودَ.

٤٤٢- علی رضی الله عنه می‌گوید: شنیدم پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم می‌فرماید: «در کفن زیاده روی نکنید (پارچه گران قیمت تهیه نکید) زیرا که زود گرفته (کهنه و فرسوده) خواهد شد». ابو داود روایت کرده است.

٤٤٣- وعن عائشةَ رضيَ الله عَنْها أَنَّ النّبي صلى الله عليه وآله وسلم قالَ لهَا: «لَوْمُتِّ قَبْلي لَغَسّلْتُك» الحديث. رواهُ أَحمدُ وابن مَاجَهْ وصَحّحهُ ابنُ حبِّانَ.

٤٤٣- از عایشه رضی الله عنها روایت است که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم به او فرمود: «اگر تو قبل از من مردی تو را غسل خواهم داد». احمد، و ابن ماجه روایت کرده‌اند و ابن حبان صحیح دانسته است.

٤٤٤- وعنْ أَسْماءَ بنْتِ عُمَيْسٍ رَضيَ اللَّهُ عنْها: أَنَّ فاطِمَة رضيَ اللَّهُ عَنْها أَوْصَتْ أَنْ يُغَسِّلَها عَليٌّ. رواهُ الدارقطنيُّ.

٤٤٤- از اسماء بنت عمیس رضی الله عنها روایت است که فاطمه رضی الله عنها و صیت کرد که بعد از وفاتش علی او را غسل دهد. دارقطنی روایت کرده است.

٤٤٥- وعَنْ بُرَيْدةَ رضي اللَّهُ عَنْهُ في قصة الْغامدية التي أَمَرَ النّبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم برجْمِهَا في الزِّنَا قالَ: ثمَّ أَمَرَ بها فَصُلِيَ عَلَيْها ودُفِنَتْ. رواهُ مسلمٌ.

٤٤٥- از بریده رضی الله عنه در داستان آن زن غامدیه که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم دستور داد به خاطر زنا او را سنگسار کنند – روایت است – سپس دستور داد بر او نماز خواندند و او را دفن کردند – مسلم روایت کرده است.

٤٤٦- وعَنْ جابرِ بنِ سَمُرَةَ رضيَ اللَّهُ عنهما قالَ: أُتِيَ النبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم برجُلٍ قَتَلَ نَفْسَهُ بمشَاقِص فَلَمْ يُصَلِّ عَلَيْهِ. رواه مُسْلمٌ.

٤٤٦- جابر بن سمره رضی الله عنه می‌گوید: مردی را نزد پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم آوردند که خود را با نیزه کشته بود، پس بر او نماز نخواند. مسلم روایت کرده است.

٤٤٧- وعَنْ أَبي هُريْرةَ رضيَ الله عَنْه في قصّة المرأَةِ الّتي كانتْ تَقُمُّ المسْجد قال فَسأَلَ عَنْها النّبيُّ صلى الله عليه وآله وسلم فَقَالُوا: ماتتْ فَقَالَ: «أَفَلا كُنْتُمْ آذَنْتُمُوني؟» فَكأَنهُمْ صَغّروا أَمْرها، فَقَال: «دُلُوني على قَبْرها» فَدَلُّوه، فَصَلى عَلَيْها. مُتّفَقٌ عَلَيْهِ.

وزادَ مسْلمٌ: ثمَّ قالَ: «إنَّ هذهِ الْقُبُور مملُوءَةٌ ظُلْمَةٌ على أهلِها وإنَّ الله عزَّ وجلَّ يُنَوِّرُهَا لَهُمْ بصلاتي عَلَيْهم».

٤٤٧- ابوهریره رضی الله عنه در داستان (وفات) زنی که مسجد را نظافت می‌کرد - می‌گوید: پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم پرسید او کجاست؟ گفتند: وفات کرده است. فرمود: «پس چرا مرا خبر نکردید؟» گویا اصحاب او را کم اهمیت دیده بودند، فرمود: «قبرش را به من نشان دهید». قبرش را نشان دادند، آنگاه بر او نماز گزارد. متفق علیه.

مسلم افزود: سپس فرمود: «این قبر‌ها بر مردم بسیار تاریک هستند؛ و خداوند آن‌ها را با نمازی که بر آن‌ها می‌خوانم؛ نورانی می‌گرداند».

٤٤٨- وعنْ حذيْفةَ رضي الله عنه أنَّ النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم كان يَنْهى عنِ النّعْي. رواهُ أَحمد والتِّرْمذي وحسَّنَه.

٤٤٨- از حذیفه رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از اعلان خبر مرگ (به شیوه جاهلیت) منع می‌فرمود. احمد وترمذی روایت کرده‌اند، و ترمذی حسن دانسته است.

٤٤٩- وَعَنْ أبي هريرة رضيَ الله عنه: أَنَّ النّبِيَّ صلى الله عليه وآله وسلم نَعَى النّجاشيَّ في اليوْمِ الذي ماتَ فيهِ وخرَجَ بهمْ إلى المُصلى فَصَفَّ بهمْ وَكَبّرَ عَلَيْهِ أَرْبعاً. مُتّفَقٌ عليْه.

٤٤٩- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که: پیامبر خبر مرگ نجاشی را درهمان روزی که وفات کرده بود به مردم گفت: و با اصحاب به مصلی رفت و صف آن‌ها را منظم کرد و بر او چهار تکبیر گفت (و نماز جنازه غایبانه خواند). متفق علیه.

٤٥٠- وعن ابن عبّاسٍ رضيِ اللَّه عنْهُما قالَ: سَمِعْت رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقولُ: «ما مَنْ رجلٍ مُسْلمٍ يموتُ فَيَقومُ على جنازتِهِ أَربْعونَ رجُلاً لا يُشركُون بالله شيئاً لا شَفّعَهُمُ اللَّهُ فيهِ». رواهُ مُسلْمٌ.

٤٥٠- ابن عباس رضی الله عنهما می‌گوید: شنیدم پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید: «هر مسلمانی که چهل نفر موحّد بر او نماز بخوانند؛ خداوند دعایشان را در حق او اجابت می‌کند». مسلم روایت کرده است.

٤٥١- وعَنْ سَمُرَةَ بنِ جُنْدُبٍ رضيَ الله عَنْهما قال: صَلّيْتُ وَرَاءَ النّبيِّ صلى الله عليه وآله وسلم على امرأَةٍ مَاتَتْ في نفاسِها فَقَامَ وَسْطَهَا. مُتّفَقٌ عَلَيْهِ

٤٥١- سمره بن جندب رضی الله عنه می‌گوید: پشت سر پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم بر جنازه زنی نماز خواندم که در زایمان وفات کرده بود، پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم وسط میت ایستاد. متفق علیه.

٤٥٢- وعنْ عائشة رضي الله عنها قالت: واللَّهِ لَقَدْ صلى رَسُول الله صلى الله عليه وآله وسلم على ابْنَيْ بَيْضَاءَ في المسجد. رواه مُسلمٌ.

٤٥٢- عایشه رضی الله عنها می‌گوید: به خدا سوگند که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم بر دو فرزند بیضاء (سهل و سهیل) در مسجد نماز خواند. مسلم روایت کرده است.

٤٥٣- وعن عبد الرحمن بنِ أبي لَيْلى رضي الله عنهُ قالَ: كانَ زَيْدُ بْنُ أَرْقَمَ يُكَبِّرُ على جنَائزنا أَرْبَعاً وإنّهُ كَبّرَ على جنازَةٍ خَمْساً فَسَأَلْتُهُ فقالَ: كانَ رسولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم يُكَبِّرُهَا. رواه مُسْلمٌ والأربعةُ.

٤٥٣- عبدالرحمن بن ابن لیلی می‌گوید: زید بن ارقم بر جنازهای مان چهار تکبیر می‌گفت، بریک جنازه پنج تکبیر گفت. از او سؤال کردم، گفت: پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم پنج تکبیر می‌گفت. مسلم و اربعه روایت کرده است.

٤٥٤- وعنْ علي رضي اللَّهُ عَنْهُ أنّهُ كَبّرَ على سهْلِ بن حُنيفٍ سِتاً وقالَ: إنّهُ بدْريٌّ.

رواهُ سعيدُ بنُ منصورٍ وأَصْله في البخاري.

٤٥٤- از علی رضی الله عنه روایت است که بر جنازه سهل بن حنیف شش تکبیر گفت و فرمود: همانا او بدری است. سعید بن منصور روایت کرده. واصل آن در بخاری است.

٤٥٥- وعن جابرٍ رضي اللَّهُ عنه قال: كانَ رسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم يُكبِّرُ على جنائزنا أَربعاً ويقرأُ بفاتحةِ الكتابِ في التّكبيرةِ الأولى. رواهُ الشّافعيُّ بإسنادٍ ضعيفٍ.

٤٥٥- جابررضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم بر جنازه‌های ماچهار تکبیر می‌گفت، ودر تکبیر اول سوره فاتحه را می‌خواند. شافعی با اسناد ضعیف روایت کرده است.

٤٥٦- وعنْ طلحةَ بن عبد الله بنِ عَوْفٍ رضي اللَّهُ عنهُ قالَ: صلْيتُ خلفَ ابنِ عَبّاسٍ رضي الله عنهما على جنازةٍ فَقَرَأَ بفاتحة الْكتابِ قال: لِتَعْلَمُوا انها سُنّةٌ. رواهُ البُخاري.

٤٥٦- طلحه بن عبدالله بن عوف می‌گوید: پشت سر عبدالله بن عباس بر جنازه‌ای نماز خواندم، پس سوره فاتحه را (بلند) خواند؛ سپس گفت: بدانید که این سنّت است. بخاری روایت کرده است.

٤٥٧- وعن عَوْفِ بن مالك رضي الله عَنْهُ قال: صلى رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم على جنَازَةٍ فَحَفِظْتُ منْ دعائهِ «اللهمَّ اغفِرْ لهُ، وارْحَمْهُ، وعَافِهِ، واعْفُ عنْهُ، وأَكرم نُزُلَهُ، ووسع مُدْخلهُ، واغْسِلْهُ بالماءِ، والثّلْج، والبْرَدِ، ونقّه من الْخطايا، كما يُنَقَى الثّوب الأبْيضُ من الدنس، وأَبْدلهُ داراً خَيْراً من دارهِ، وأَهْلاً خيراً من أَهْله، وأَدْخلْهُ الجنّةَ، وقِهِ فتْنة القبر، وعذابَ النّار». رواه مُسلمٌ.

٤٥٧- عوف بن مالک رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم بر جنازه‌ای نماز خواندند، من از دعایش حفظ کردم که فرمود: «خداوندا ! او را مغفرت کن، به او رحم کن و او را از عذاب نجات بده و مورد عفو خویش قرار بده و آمدنش گرامی بدار، و جایگاهش را گشاد و فراخ گردان، و او را با آب، برف و تگرگ شستشو بده، و او را از گناهان چنان پاک کن که لباس سفید از چرک پاک می‌شود، و برای او خانه ای بهتر از خانه‌اش و خانواده‌ای بهتر از خانواده‌اش جایگزین فرما، و او را به بهشت داخل فرما و از عذاب قبر و جهنم نجات بده». مسلم روایت کرده است.

٤٥٨- وعن أبي هُريرةَ رضي الله عنهُ قالَ: فكان رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم إذا صلى على جنازةِ يقولُ: «اللهُمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنا وميِّتِنا وشاهدِنا وغائبنا وصَغيرِنا وكبيرِنا وذكَرِنا وأُنثانا اللهُمَّ مَنْ أَحييَتْه مِنّا فأَحْيهِ على الإسلام ومَنْ توفّيْتَهُ مِنّا فتوفّهُ على الإيمان اللهُمَّ لا تحْرمْنَا أَجْرَهُ ولا تُضلنا بَعْدَهُ». رواهُ مسلم والأربعةُ.

٤٥٨- ابوهریره رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم هرگاه بر جنازه‌ای نماز می‌خواند، می‌فرمود: «خداوندا ! برای زنده ما و مرده‌ی ما، حاضرما و غایب ما، کوچک ما و بزرگ ما، مرد ما و زن ما بیامرز، خداوندا! کسی از ما که زنده نگه داشتی بر اسلام زنده نگه دار، و کسی از ما می‌میرانی، بر ایمان بمیران خداوندا! ما را از پاداش و اجرا و محروم مگردان، و بعد از او ما را به فتنه نیانداز». مسلم و اربعه روایت کرده است.

٤٥٩- وعَنْهُ رضي الله عنهُ أَنَّ النبي صلى الله عليه وآله وسلم قال: «إذا صَلّيْتُمْ على الميّت فَأَخْلِصُوا له الدعاءَ». رواهُ أَبو داود وصححهُ ابنُ حبَّانَ.

٤٥٩ – و از او (ابوهریره) رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «هر گاه بر میت نماز خواندید، خالصانه برایش دعا کنید». ابو داود روایت کرده، و این حبان صحیح دانسته است.

٤٦٠- وعنْ أبي هُريْرة رضيَ اللَّهُ عنه عن النبي صلى الله عليه وآله وسلم قال: «أَسرعُوا بالجنازةِ فإنْ تَكُ صالحةً فَخَيْرٌ تُقدِّمُونها إليْهِ وإنْ تَكُ سوى ذلك فَشَرٌّ تَضعونهُ عَنْ رقابكُم». مُتّفقٌ عليهِ

٤٦٠- ابو هریره رضی الله عنه روایت می‌کند که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: «جنازه را هر چه زودتر برای دفن ببرید، اگر فرد نیکو کاری باشد او را به خیری که در انتظارش است، می‌رسانید، و اگر غیر این باشد؛ شری است که از گردن‌هایتان می‌گذارید». متفق علیه.

٤٦١- وَعَنْهُ رضي الله عنهُ قال: قالَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «مَنْ شهدَ الجنَازَة حَتى يُصَلى عَليها فَلَهُ قيراطٌ وَمَن شهدها حَتى تُدفَنَ فلهُ قيراطانِ» قيل: وما القيراطان؟ قال: «مِثْل الجبلين العظيميْن» متفقٌ عليهِ ولمسْلمٍ: «حتى توضَعَ في اللّحْدِ» وللبُخاريِّ: «مَنْ تبعَ جنَازَةَ مُسْلم إيماناً واحْتساباً وكانَ معَهَا حَتى يُصلى عليهَا ويُفرغَ مِنْ دَفْنها فإنّهُ يَرْجع بقيراطيْن كُلُّ قيراط مِثْلُ جبل أُحُدٍ».

٤٦١- و از او (ابوهریره) رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «کسی که درتشییع جنازه‌ای شرکت کند، تا بر او نماز خوانده شود، یک قیراط پاداش دارد». سوال شد: دو قیراط چقدر است؟ فرمود: «به اندازه دو کوه بزرگ است». متفق علیه و در روایت مسلم آمده: «تا در لحد گذاشته شود».

در روایت بخاری از حدیث ابوهریره آمده: «کسی که با ایمان و برای کسب ثواب در تشییع جنازه مسلمانی شرکت کند، و تا خواندن نماز و فراغت از دفنش با آن بماند، با دو قیراط ثواب بر می‌گردد. که هر قیراط به اندازه کوه احد است».

٤٦٢- وعَنْ سالمٍ عَنْ أبيهِ رضي الله عنْهُما أَنّهُ رأَى النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم وأَبا بَكْرٍ وعُمر وهُم يمشُونَ أمامَ الْجنازة. رواهُ الخمسة، وصححهُ ابنُ حبِّان، وأَعلْهُ النّسائيُّ وطائفةٌ بالإرْسالِ.

٤٦٢- سالم از پدرش روایت می‌کند که پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم، و ابوبکر و عمر را دید که پیشاپیش جنازه راه می‌رفتند. «خمسه» روایت کرده‌اند و ابن حبان صحیح دانسته است و نسایی و گروهی این روایت را به مرسل بودن معلول کرده‌اند.

٤٦٣- وعَن أُمِّ عطيةَ رضيَ اللَّهُ عنها قالتْ: نُهينا عن اتّباع الجنائز ولمْ يُعْزَمْ عَلينا. مُتفقٌ عليه.

٤٦٣- ام عطیه رضی الله عنها می‌گوید: ما (زنان) از تشییع جنازه نهی شدیم، اما این نهی برای ما بصورت قطعی نبود. متفق علیه.

٤٦٤- وعنْ أَبي سَعِيدٍ رضي اللَّهُ عنهُ أَنَّ رسولَ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم قال: «إذا رأَيْتُمُ الجنازة فقُوموا فَمَنْ تبعها فلا يجْلسْ حتى تُوضع». مُتّفقٌ عليه.

٤٦٤- ابو سعید رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «هر گاه جنازه‌ای را دیدید، بلند شوید پس کسی که جنازه را همراهی نمود، ننشیند؛ تا اینکه جنازه به زمین گذاشته شود». متفق علیه

٤٦٥- وعَنْ أبي إسحاق رضي اللَّهُ عنْهُ أَنَّ عبد الله بنِ يزيدَ أَدخَلَ الميْتَ منْ قبلِ رِجْلَي القَبْر وقال: هذا مِنَ السُّنّةِ. أَخرجَهُ أَبو داودَ.

٤٦٥- از ابو اسحاق روایت است که عبدالله بن یزید رضی الله عنه میت را از طرف پایین قبر به داخل قبر گذاشت؛ و گفت: این سنت است. ابو داود روایت کرده است.

٤٦٦- وعن ابنِ عُمَرَ رضيَ الله عنهما عن النبي صلى الله عليه وآله وسلم قال: «إذا وَضَعْتُم مَوْتاكُم في القُبُور فقولوا: بسم اللَّهِ وعلى مَلّهِ رسول الله». أَخْرجهُ أَحْمدُ وأَبو داود والنسائي وصححه ابنُ حبَّانَ وأعلّهُ الدارقطني بالوقفِ.

٤٦٦- از ابن عمر رضی الله عنهما روایت که پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «هرگاه که مرده‌هایتان را در قبر گذاشتید؛ بگویید: بسم الله و علی ملة رسول الله، بنام خدا و بر ملت رسول الله». احمد وابو داود ونسایی روایت کرده‌اند. و ابن حبان صحیح دانسته است و دارقطنی آن را به موقوف بودن معلول کرده است.

٤٦٧- وَعَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا أَنَّ رَسُولَ الله صلى الله عليه وآله وسلم قَالَ: «كَسْرُ عَظْمِ الْمَيِّتِ كَكَسْرِهِ حَيّاً». رَوَاهُ أَبُو داود بِإِسْنَادِ عَلَي شَرْطِ مُسْلِمٍ.

وَزَادَ ابْنُ مَاجَهَ مِنْ حَدِيثِ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا: «فِي الإثْمِ».

٤٦٧- عایشه رضی الله عنها می‌گوید: رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «(گناه) شکستن استخوان میت همانند (گناه) شکستن آن در زمان زندگی اوست». ابوداود با اسنادی به شرط مسلم روایت کرده است.

و در روایت ابن ماجه از ام سلمه آمده: «در گناه».

٤٦٨- وعن سعد بن أَبي وقّاص رضيَ الله عنه قال: الْحِدوا لي لَحْداً وانْصِبُوا عليَّ اللّبِنَ نصْباً، كما صُنع برسُول الله صلى الله عليه وآله وسلم. رواهُ مُسْلمٌ.

وللبيْهَقيِّ عن جابرٍ رضيَ الله عنه نَحْوُهُ وزاد: ورُفِع قَبْرُهُ عن الأرض قدْرَ شِبْرٍ. وصحّحهُ ابنُ حبَّان.

ولمسلم عنه رضي الله عنه: نهى رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم أن يجصص القبر، وأن يقعد عليه، وأن يبنى عليه.

٤٦٨- از سعد بن ابی و قاص رضی الله عنه روایت است که گفت: برای من لحد حفر کنید و خشت برمن بگذارید، همانگونه که برای رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم انجام دادند. مسلم روایت کرده است.

و بیهقی از جابر به مانند همین روایت کرده، و در آن افزوده: قبرش به اندازه یک وجب بلند تر از زمین قرار داده شد. و ابن حبان صحیح دانسته است.

مسلم از جابر رَضِی الله عَنْهَ روایت می‌کند: پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم از اینکه قبر گچ کاری شود، و اینکه بر آن بنشینند و بر آن بنایی ساخته شود، منع فرمود.

٤٦٩- وعَنْ عامرِ بنِ ربيعةَ رضيَ اللَّهُ عنْهُ: أنَّ النبيَ صلى الله عليه وآله وسلم صلّى على عثمانَ بنِ مَظْعُون وأَتى الْقَبْرَ فَحَثى عليه ثلاثَ حَثَيَات وهُوَ قائمٌ. رواهُ الدارقطنيُّ.

٤٦٩- از عامر بن ربیعه رضی الله عنه روایت است که: پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم بر جنازه عثمان بن مظعون نماز گزارد و کنار قبر آمد، و ایستاده سه مشت خاک بر قبر ریخت. دارقطنی روایت کرده است.

٤٧٠- وعن عثْمانَ رضي الله عنه قال: كانَ رسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم إذا فرغ مِنْ دفن الميِّتِ وقَفَ عَلْيه وقال: «استغْفِرُوا لأخيكُمْ واسْأَلُوا لَهُ التّثْبيت فإنّهُ الآن يُسْأَل». رواهُ أبو داود، وصححه الْحاكِمُ.

٤٧٠-عثمان رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم هرگاه از دفن میت فارغ می‌شد، بر کنار آن می‌ایستاد و می‌فرمود: «برای برادرتان آمرزش طلب کنید، و از خداوند بخواهید که او را ثابت قدم بدارد؛ زیرا اکنون از او سؤال می شود.» ابو داود روایت کرده، و حاکم صحیح دانسته است.

٤٧١- وَعَنْ ضَمْرَةَ بنِ حبيب رضيَ الله عنه أَحَدَ التّابعين قالَ: كانُوا يَسْتَحِبُّون إذا سُوِّيَ على الميِّت قَبْرُهُ وانْصرف النّاسُ عَنْهُ أَن يُقالَ عِنْدَ قَبْرهِ: يا فُلانُ قُلْ: لا إله إلا الله ثلاث مرَّات يا فلان قُلْ: ربِّيَ اللَّهُ وديني الإسْلامُ ونَبِيِّيِّ محمّدٌ. رواهُ سَعيدُ بنُ مَنْصُور مَوْقُوفاً، وللطّبَرَاني نَحْوُهُ مِنْ حَديثِ أَبي أَمَامَةَ مَرْفوعاً مُطَوَّلاً.

٤٧١- ضمره بن حبیب که یکی از تابعین است، می‌گوید: (اصحاب) مستحب می دانستند که بعد از برابر کردن قبر، و بازگشت مردم؛ کنار قبر سه بار گفته شود: بگو ای فلانی لااله الا الله. ای فلانی بگو پروردگارم الله است و دینم اسلام و پیامبرم محمد صلی الله علیه و سلم است. سعید بن منصور بصورت موقوف روایت کرده است. وطبرانی مانند این از ابو امامه به صورت مرفوع و طولانی روایت کرده است.

٤٧٢- وعَنْ بُرَيْدَة بن الحَصيْبِ الأسْلَمِيِّ رضي الله عنْهُ قال: قالَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عن زيارَةِ القبُورِ فَزُوروها». رواهُ مُسْلمٌ. زَادَ التِّرْمِذيُّ: «فإنها تُذكّرُ الآخِرَةَ». زادَ ابنُ مَاجَهْ مِنْ حديث ابنِ مَسْعودٍ: «وَتُزَهِّدُ في الدُّنْيَا».

٤٧٢- بریده بن حبیب اسلمی رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «من شما را از زیارت قبر‌ها منع کرده بودم؛ اکنون آن‌ها را زیارت کنید». مسلم روایت کرده است.

وترمذی افزوده: «زیرا که زیارت قبور آخرت را به یاد می‌آورد». ابن ماجه از ابن مسعود روایت کرده، و افزوده: «و موجب بی‌توجهی نسبت به دنیا می‌شود».

٤٧٣- وَعَنْ أَبي هُرَيْرةَ رضي الله عنهُ: أنَّ رسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم لَعَنَ زَائرَاتِ القُبُور. أَخْرجهُ الترمذيُّ وصحّحهُ ابنُ حِبّان. وقال الترمذي بعد إخراجه: هذا حديث حسن. وفي الباب عن ابن عباس وحسان.

٤٧٣- از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم زنان زیارت کننده قبرها را لعنت کرده‌اند. تر مذی روایت کرده، و ابن حبان صحیح دانسته است.

٤٧٤- وعَنْ أَبي سعيدٍ الخُدْريِّ رضيَ اللَّهُ عنْهُ قالَ: لَعَن رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم النّائِحَةَ والمُسْتَمِعَةَ. أَخْرَجَهُ أَبُو داود.

٤٧٤- ابو سعید خدری رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم زن نوحه خوان و مستمع آن را لعنت کرده است. ابو داود روایت کرده است.

٤٧٥- وعَنْ أُمِّ عطيّةَ رضي الله عنْها قالت: أَخذ عَلَيْنا رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم عند البيعة أَنْ لا نَنُوح. متفقٌ عليه.

٤٧٥-ام عطیه رضی الله عنها می‌گوید: پیامبر خدا صلى الله علیه وآله وسلم هنگام بیعت از ما (زنان) عهد و پیمان گرفت، نوحه خوانی نکنیم. متفق علیه.

٤٧٦- وعن ابنِ عُمَرَ رضيَ اللَّهُ عَنْهُما عن النّبيِّ صلى الله عليه وآله وسلم قال: «الميِّتُ يُعَذبُ في قبره بما نيح عليهِ». مُتّفقٌ عَلَيْه، ولهُما نحْوُهُ عن المغيرةِ بن شعبةَ.

٤٧٦- ابن عمر رضی الله عنهما از پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم روایت می‌کند که فرمود: «میت به خاطر نوحه ای که برایش سر می‌دهند، در قبر عذاب می‌شود». متفق علیه، بخاری و مسلم حدیثی به همین معنا از مغیره بن شعبه روایت کرده‌اند.

٤٧٧- وَعَنْ أَنَسٍ رضي اللَّهُ عنهُ قالَ: شهِدْتُ بِنْتاً للنّبيِّ صلى الله عليه وآله وسلم تدفن، ورسول الله صلى الله عليه وآله وسلم جالسٌ على الْقَبْر فَرَأَيْتُ عَيْنَيْهِ تَدْمَعانِ. رَوَاهُ البخاريُّ.

٤٧٧- انس رضی الله عنه می‌گوید: در دفن یکی از دختران رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم حضور داشتم در حالی که رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم کنار قبرش نشسته بود، دیدم که از چشمانش اشک می‌ریزد. بخاری روایت کرده است.

٤٧٨- وعَنْ جابر رضيَ الله عَنْه أَنَّ النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم قال: «لا تَدْفِنُوا مَوْتَاكُمْ باللّيْل إلا أَنْ تُضْطَرُّوا». أَخْرجهُ ابنُ مَاجَهْ، وأَصْلُهُ في مُسْلمٍ، لكن قالَ: زَجَرَ أَنْ يُقْبر الرَّجُلُ بالليْل حتى يُصَلّى عليه.

٤٧٨- از جابر رضی الله عنه روایت است که: پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «مردگانتان را در شب دفن نکنید، مگر اینکه مضطر (و مجبور) باشید». ابن ماجه روایت کرده است. اصل این روایت در مسلم است، لیکن در آن آمده: پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم نهی و توبیخ کرد از اینکه کسی در شب تا این که بر او نماز خوانده شود، به خاک سپرده شود.

٤٧٩- وَعَنْ عبد الله بن جَعْفَر رضي اللَّهُ عَنْهُما قال: لمّا جاءَ نَعْيُ جَعْفَر حين قُتِل قال رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «اصْنَعُوا لآلِ جَعْفَر طَعَاماً فَقَدْ أَتَاهُمْ ما يُشْغِلُهُمْ». أخْرجهُ الْخمسَةُ إلا النّسائيَّ.

٤٧٩- عبدالله بن جعفر رضی الله عنه می‌گوید: چون خبر شهادت جعفر هنگامی که کشته شد رسید، پیامبر خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «برای آل جعفر غذایی درست کنید که بر آن‌ها مصیبتی آمده که آن‌ها را مشغول نموده است». «خمسه» بجز نسائی روایت کرده‌اند.

٤٨٠- وعَنْ سُليْمانَ بن بُريْدَةَ عن أَبيه رضيْ اللَّهُ عَنْهُما قال: كانَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم يُعَلِّمُهُمْ إذا خرَجُوا إلى المقابرأن یقولوا: السلامُ على أهْلِ الدِّيار مِنَ المؤمنين والمسلمين وإنّا إنْ شاءَ اللَّهُ بكُمْ للاحِقُون أَسْأَلُ اللَّهَ لنَا ولكُمُ العافية. رواه مُسْلمٌ.

٤٨٠- سلیمان بن بریده از پدرش روایت می‌کند که رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم به آن یا می‌داد که هر گاه به قبرستان رفتند بگویند: السلام علیکم سلام بر مردم و زنان مومن و مسلمان این دیار اگر خداوند خواهد ما نیز به شما خواهیم پیوست، از خداوند برای خود وبرای شما عافیت می‌خواهیم. مسلم روایت کرده است.

٤٨١- وعن ابن عَبّاسٍ رضي الله عَنْهُما قالَ: مرَّ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم بقبُور المدينة فأَقْبلَ عليهمْ بوجْهِهِ فقال: «السّلامُ عَلَيْكُمْ يا أَهْلَ الْقُبور يَغْفِرُ اللَّهُ لنا ولكم، أَنْتُم سَلَفُنا، ونْحنُ بالأثَر». رواهُ التِّرمذيُّ وقالَ: حسنٌ.

٤٨١- ابن عباس رضی الله عنه می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم از کنار قبور مدینه عبور کرد، ورو به آن‌ها نمود وفرمود: «السلام علیکم اهل قبور! خداوند ما وشما را مغفرت کند، شما گذشتگان ما هستی وما نیز در پی شما خواهیم آمد». ترمذی روایت کرده وگفته: حسن است.

٤٨٢- وعن عائشة رضي اللَّهُ عَنْها قالت: قالَ رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «لا تَسُبُّوا الأموات، فإنّهُمْ قدْ أَفْضَوا إلى ما قد قدَّمُوا». رواهُ الْبُخاريَّ.

وروى التّرمذيُّ عن المُغيرةِ نحْوَهُ، لكن قال: «فَتُؤْذُوا الأحْياءَ».

٤٨٢-عایشه رضی الله عنها می‌گوید: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: «مردگان را دشنام ندهید، چرا که آنان به آنچه پیش فرستادند، رسیده اند». بخاری روایت کرده است.

و تر مذی از مغیرة بن شعبه حدیثی به همین معنا روایت کرده است، لیکن در آن آمده که فرمود: «پس (با این کارتان) زنده گان را آزار می‌دهید».