١٥- آبیاری و اجاره
٧٦٧- عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضيَ اللَّهُ عَنْهُما: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم عامَلَ أَهْلَ خَيبرَ بشَطرِ مَا يَخْرجُ مِنْها مِنْ ثَمَرٍ أَوْ زَرْعٍ. مُتّفق عَلَيْهِ.
وفي رَوايةٍ لهُما: فَسَأَلُوه أَنْ يقرَّهُمْ بها عَلى أَنْ يكفُوا عَمَلَهَا وَلَهُمْ نِصْفُ الثَمَرِ فَقَالَ لَهُمْ رَسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «نُقِرُّكُمْ بهَا عَلى ذلك ما شِئنا» فَقَرُّوا بها حتى أَجْلاهُمْ عُمَر.
ولمُسْلمٍ: أَنَّ رَسُولَ الله صلى الله عليه وآله وسلم دَفَعَ إلى يهودِ خَيْبَرَ نخْلَ خَيْبَرَ وأَرْضَها عَلى أَنْ يَعْتَمِلُوها مِنْ أَموالهمْ وَلَهُمْ شَطْرُ ثَمَرهَا.
٧٦٧- ابن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم اهالی خیبر را در برابر نیمی از محصولات که بدست می‌آید از میوه (درختان خرما) یا زراعت در (زمین‌های مزروعی) به کار گماشت. متفق علیه.
و در روایتی دیگر از (بخاری و مسلم) آمده: اهالی خیبر از پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم خواستن که آنان را بر سر کارهایشان بگذارد تا در برابر نیمی از محصولات کار کنند. پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «ما تا هر وقت خواستیم شما را بکار می‌گماریم»، آنگاه آنان بر سر کار ماندند؛ تا زمانی که عمر آن‌ها را از آنجا بیرون کرد.
در روایت مسلم آمده: رسول الله صلی الله علیه و سلم نخلستان‌ها و زمین‌های خیبر را را به اهالی خیبر داد؛ تا در برابر نیمی از محصولات، با سرمایه خودشان کشت و زراعت کنند.
٧٦٨- َعَنْ حَنْظَلَةَ بْنِ قَيْسٍ رضيَ الله عَنْهُ قالَ: سَأَلْتُ رافِعَ بْنَ خَديجٍ عَنْ كِراءِ الأرْضِ بالذهَبِ وَالفِضَّةِ؟ فَقَالَ: لا بأسَ بِهِ إنّما كانَ النّاس يُؤاجِرونَ عَلى عَهْدِ رسولِ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم عَلى المَاذِيَانَاتِ وأَقْبَالِ الجدَاولِ وأَشياءَ مِنَ الزَّرْعِ فَيَهْلِكُ هذا وَيَسْلَمُ هذا وَيَسْلمُ هذا ويَهلكُ هذا ولمْ يَكُنْ للنّاسِ كِرَاءٌ إلا هذا فَلذلكَ زَجَرَ عَنْهُ فأَمّا شيءٍ مَعْلُومٌ مَضْمُونٌ فَلا بأسَ بِهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ. وفيهِ بَيَانٌ لمَا أُجْمِلَ في المتّفَقِ عَلَيْهِ مِنْ إطْلاقِ النَهْي عَنْ كِراءِ الأرْض.
٧٦٨- حنظله بن قیس می‌گوید: از رافع خدیج رضی الله عنه در باره‌ی اجاره زمین با طلا و نقره (پول نقد) سؤال کردم ! گفت: ایرادی ندارد، مردم در زمان پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم در برابر روییدنی‌های کنار جویبارها و کنار جوی‌ها و مقدار مشخصی از محصول، زمین‌ها را به اجاره می‌دادند، و گاهی محصول از بین می‌رفت و آنچه کنار جویبارها و... می‌رویید، سالم می‌ماند و گاهی برعکس می‌شد. و مردم در آن زمان به روشی غیر ازاین زمین اجاره ای نداشتند، به همین خاطر از آن منع شد. اما اگر مقدار آن مشخص و تضمینی باشد، اشکالی ندارد. مسلم روایت کرده است.
در این روایت بیانگر روایت مجمل متفق علیه است که در آن بطور مطلق از اجاره زمین منع شده است.
٧٦٩- وَعَنْ ثابتِ بْنِ الضَّحَاكِ رضي اللَّهُ عَنْهُ: أَنَّ رسولَ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم نهى عَنِ المزَارعةِ وأَمَرَ بالمؤاجَرَةِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ أَيْضا.
٧٦٩- ثابت بن ضحاک رضی الله عنه می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم از مزارعه[٣٠] منع کرد، و دستور داد؛ بصورت اجاره ای قرار داد ببندند. مسلم روایت کرده است.
٧٧٠- وَعَنْ ابْنِ عَبّاسٍ قالَ: احْتَجَمَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم وَأَعْطَى الذي حَجَمَهُ أَجْرَهُ وَلَوْ كانَ حَرَاماً لَمْ يُعْطِهِ. رَوَاهُ الْبُخَاري.
٧٧٠- ابن عباس رضی الله عنهما می‌گوید: پیامبرخدا صلی الله علیه وآله و سلم حجامت کرد، و دستمزد حجام را پرداخت، اگر حرام می‌بود؛ به او پرداخت نمی‌کرد. بخاری روایت کرده است.
٧٧١- وَعَنْ رَافِع بنِ خديجٍ رضي اللَّهُ عَنْهُ قالَ: قال رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «كَسْبُ الحجّامِ خبيثٌ». رَوَاهُ مُسْلم.
٧٧١- رافع بن خدیج رضی الله عنه می‌گوید: پیامبرخدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «درآمد حجامت گر ناپاک است». مسلم روایت کرده است.
٧٧٢- وَعَنْ أَبي هُريرة رضي اللَّهُ عَنْهُ قالَ: قالَ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم: «قالَ الله عَزَّ وَجَلَّ: ثَلاثَةٌ أَنَا خَصْمُهُمْ يَوْمَ الْقيامةِ: رَجُلٌ أَعْطى بي ثمَّ غَدَرَ وَرَجُلٌ بَاعَ حُراً فَأَكل ثمنَهُ وَرجلٌ استأجَرَ أجيراً فاستوفى مِنْه وَلَمْ يُعْطِهِ أَجْرَهُ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ.
٧٧٢- ابوهریره رضى الله عنه مى‌گوید: رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «خداوند متعال فرموده است: سه گروه هستند که در روز قیامت من دشمن آنهایم؛ کسی که با نام من عهدی یببندد و سپس (عهد شکنی و) غدر کند، و کسی که فرد آزادی را بفروشد؛ و پول آن را بخورد، و کسی که کار گری بگیرد و کار از او بکشد؛ و دستمزد او را ندهد». مسلم روایت کرده است.
٧٧٣- وَعَنِ ابنِ عَبّاسٍ رَضيَ اللَّهُ عَنْهما أَنَّ رَسولَ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم قالَ: «إنَّ أَحَقَّ مَا أَخَذْتُمْ عَلَيْهِ أَجْراً كِتابُ الله». أَخْرَجَهُ الْبُخَاري.
٧٧٣- ابن عباس رضی الله عنهما می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «همانا شایسته ترین دستمزد‌های که می‌گیرید، دستمزدی است که در برابر (دم کردن از) قرآن می‌گیرید». بخاری روایت کرده است.
٧٧٤- وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قالَ: قالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم: «أَعطُوا الأجِيرَ أَجْرَهُ قَبْلَ أَنْ يجفَّ عَرَقُهُ». رَوَاهُ ابنُ مَاجَهْ.
وَفي البابِ عَنْ أَبي هُرَيْرةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ عِنْدَ أَبي يَعْلَى والبَيْهَقيِّ وَجَابرٍ عِنْدَ الطّبرانيِّ وَكُلّها ضِعافٌ.
٧٧٤- ابن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «دستمزد کار گر را پیش از آنکه عرقش خشک شود، بدهید».
ابن ماجه روایت کرده است.
در این مورد ابویعلی و بیهقی روایتی از ابوهریره رضی الله عنه نقل کرده‌اند و طبرانی از جابر رضی الله عنه که همه‌ی آن‌ها ضعیف است.
٧٧٥- وَعَنْ أَبي سعيدٍ الخدْريِّ رضيَ اللَّهُ عَنْهُ: أَنَّ النّبي صلى الله عليه وآله وسلم قال: «مَنِ استَأجَرَ أَجيراً؛ فَلْيُسَمِّ لَهُ أُجْرَتَهُ». رَوَاهُ عَبْدُ الرَّزَّاق وَفيهِ انقِطاعٌ ووصَلَهُ البَيْهَقِيُّ مِنْ طريقِ أَبي حَنيفةَ.
٧٧٥- ابو سعید خدری رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: «کسی که کار گری می‌گیرد، باید دستمزد او را تعیین کند».
عبدالرزاق روایت کرده است، و در آن انقطاع وجود دارد، و بیهقی از طریق ابو حنیفه بصورت متصل روایت کرده است.
[٣٠] یعنی: کشت و کار در برابر نیمی از محصولات.