٩- بیان مسایل ایلاء، ظهار و کفاره (آن)
٩٣٠- عَنْ عَائِشَةَ رَضي اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: آلى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم مِنْ نِسَائِهِ وَحَرَّمَ فَجَعَلَ الْحَرَامَ حَلالاً وَجَعَلَ لِلْيمينِ كَفّارَةً. رَوَاهُ التِّرْمِذيُّ وَرُوَاتُهُ ثِقَاتٌ.
٩٣٠- از عایشه رضی الله عنها روایت است که رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم همسرانش را ایلاء کرد[٣٦]، و بر خود حرام نمود، آنگاه حرام را حلال کرد، و برای سوگند (ش) کفاره‌ای معین کرد. ترمذی روایت کرده وراویانش ثقه‌اند.
٩٣١- وَعَنِ ابنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قالَ: إذا مَضَتْ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ وَقَفَ المُوْلي حَتى يُطلِّقَ وَلا يَقَعُ عَلَيْهِ الطّلاقُ حَتى يُطَلِّقَ. أَخْرَجَهُ البُخَاريُّ.
٩٣١- ابن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: هر گاه چهار ماه گذشت، فرد ایلا کننده (در نزد قاضی) نگه داشته می‌شود، تا همسرش را طلاق دهد، و تا طلاق ندهد؛ طلاق بر او واقع نمی‌شود. بخاری روایت کرده است.
٩٣٢- وَعَنْ سُلَيْمانَ بنِ يَسَارٍ رَضي اللَّهُ عَنْهُ قالَ: أدْرَكْتُ بِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلاً مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم كُلُّهُمْ يَقِفُونَ المُوْلي. رواهُ الشافعِيُّ.
٩٣٢- سلیمان بن یسار می‌گوید: بیش از ده نفر از اصحاب پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم را دریافتم که همه ایلا کننده را نگه می‌داشتند [٣٧]. شافعی روایت کرده است.
٩٣٣- وَعَنِ ابْنِ عَبّاسٍ رضيَ اللَّهُ عَنْهُما قال: كَانَ إيلاءُ الجَاهِلِيّةِ السّنَةَ والسّنَتَيْنِ فَوَقّتَ اللَّهُ أرْبَعَةَ أشْهُر فإنْ كانَ أَقَلَّ منْ أَرْبَعَةِ أشْهُر فَلَيْس بإيلاءٍ. أَخْرَجَهُ الْبَيْهَقيُّ.
٩٣٣- ابن عباس رضی اللَّهُ عَنْهُما می‌گوید: مدت ایلا در دوران جاهلیت یک یا دو سال بود، آنگاه خداوند زمان آن را چهار ماه محدود نمود، پس اگر کمتر از چهار ماه بود؛ ایلاء به حساب نمی‌آید. بیهقی روایت کرده است.
٩٣٤- وَعَنْهُ رَضيَ اللَّهُ عَنْهُ أنَّ رَجُلاً ظَاهَرَ مِنَ امْرَأَتِهِ ثمَّ وَقَعَ عَلَيْها فَأَتَى النّبيَّ صلى الله عليه وآله وسلم فَقَالَ: إنِّي وَقَعْتُ عَلَيْهَا قَبْلَ أَنْ أُكَفِّرَ؟؟ قَالَ: «فَلا تَقْرَبْهَا حَتى تَفْعَلَ مَا أَمَرَكَ اللَّهُ بِهِ». رَوَاهُ الأرْبَعَةُ وَصَحّحَهُ التِّرْمِذِي وَرَجّحَ النّسَائيُّ إرْسَالَهُ وَرَوَاهُ الْبَزَّارُ مِنْ وَجْهٍ آخَرَ عَنِ ابْنِ عَبّاسٍ وَزَادَ فِيهِ: «كَفِّرْ ولا تَعُدْ».
٩٣٤- و از او (ابن عباس) روایت است که مردی همسرش را ظهار کرد و سپس با او همبستری کرد، لذا نزد پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم آمد و عرض کرد: من پیش از آنکه کفاره ظهار[٣٨] را بدهم با همسرم همبستری کردم. فرمود: «به او نزدیک نشو، تا آنچه خداوند به تو دستور داده انجام دهی».
«أربعه» روایت کرده‌اند، و ترمذی صحیح دانسته است، و نسایی مرسل بودنش را ترجیح داده است.
بزار همین روایت را با سند دیگر از ابن عباس روایت کرده است و در آن افزوده: «کفاره بده، و دیگر تکرار نکن».
٩٣٥- وَعَنْ سَلَمَةَ بنِ صَخْرٍ رَضيَ اللَّهُ عَنْهُ قالَ: دَخَلَ رَمَضَانُ فَخِفْتُ أَنْ أُصِيبَ امْرَأَتي فَظَاهَرْتُ مِنْهَا فَانْكَشَفَ لي شَيءٌ عَلَيْهَا لَيْلَةً فَوَقَعْتُ عَلَيْهَ فَقَالَ لي رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم: «حَرِّرْ رَقَبَةً» فَقُلْتُ: مَا أَمْلِكُ إلا رَقَبَتي قَالَ: «فَصُمْ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَينِ» قُلْتُ: وهَلْ أَصَبْتُ الذي أَصَبْتُ إلا مِنَ الصِّيّام؟ قَالَ: «أطْعِمْ فَرَقاً مِنْ تَمْرٍ سِتِّينَ مِسْكيناً». أَخْرَجَهُ أَحْمَدُ والأرْبَعَةُ إلا النسائيَّ وَصَحّحَهُ ابْنُ خُزَيْمَةَ وَابْنُ الْجارُودِ.
٩٣٥- سلمه بن صخر رَضی اللَّهُ عَنْهُ می‌گوید: رمضان فرا رسید، پس بیم آن داشتم که (در حین روزه) با همسرم نزدیکی کنم، لذا ظهار کردم، و در شبی قسمتی از بدن زنم دیدم و با او همبستر شدم، پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم به من فرمود: «برده ای آزاد کن» گفتم: ندارم، فرمود: «دو ماه پیاپی روزه بگیر». گفتم: مگر نه آن است که آنچه مرتکب شده‌ام بخاطر روزه بوده است؟! فرمود: «زنبیلی خرما را به شصت مسکین صدقه بده». احمد و«أربعه» بجز نسائی روایت کرده‌اند، و ابن خزیمه و ابن جارود آن را صحیح دانسته‌اند.
[٣٦] یعنی سوگند یاد نمود که یک ماه بر آنان وارد نشود،ومقصود از ایلاء در اینجا سوگند است، نه ایلای شرعی.
[٣٧] یعنی از وی می‌خواستند که یا به همسرش رجوع کند ویا طلاق بدهد.
[٣٨] کلمه‌ی ظهار،از ظهر، پشت گرفته شده، و در اصطلاح شرع، این که شخصی به همسرش بگوید: تو بر من مانند پشت مادرم هستی.