تشیع از پیدایش تا تکامل

ب) ظهور تشیع عقیدتی توسط عبدالله بن سبا

تشیع عقیدتی که بعدها اساس تفکر افراطی شیعه را تشکیل داد در زمان عثمان و قبل از وقوع اختلاف میان امت، پدید آمد.

تقریباً همه‌ی منابع شیعه و سنی نقل کرده‌اند که فردی یهودی مسلک در زمان خلافت عثمان ادعای مسلمانی کرد و دیری نگذشت که عقایدی بوجود آورد و تبلیغ نمود که بعدها همان عقاید بعنوان پایه‌های مذهب شیعه بویژه اثنای عشری تبدیل شدند. او کسی جز عبدالله بن سبا نبود که در دوران خلافت عثمان، تظاهر به مسلمانی کرد و دیری نگذشت که پرچم فتنه انگیزی را به دست گرفت و در بلاد اسلامی تبلیغات سوء براه انداخت و مردم را علیه خلیفه شورانید. چنانکه پیروانش از عراق، شام و مصر راهی مدینه شدند و به منزل خلیفه یورش بردند و او را به قتل رسانیدند سپس با علیسبیعت کردند. [۳۶]

طلحه و زبیر از علی خواستند که از قاتلان عثمان قصاص بگیرد یا به آنها اجازه دهد تا به بصره و کوفه بروند و از اهالی آنجا در انتقام خون عثمان کمک بگیرند. [۳۷]علی پس از اینکه بر سر کار آمد تمامی والیانی را که عثمان بر شهرها گمارده بود عزل نمود از جمله معاویه بن ابی سفیان را که استاندار شام بود ولی معاویه بیعت با علی را مشروط به انتقام از قاتلان عثمان دانست. [۳۸]

طلحه و زبیر همراه ام المومنین عایشه به سمت عراق حرکت کردند تا از مردم آن سامان علیه قاتلان عثمان کمک بگیرند [۳۹]علی که از ماجرا اطلاع یافت به دنبال آنها رفت تا از جنگ طلبی و بیعت جدیدی در عراق جلوگیری نماید.

و هنگامی که به آنها رسید، طرفین پس از مذاکره و گفتگو قرار صلح گذاشتند و روز مشخصی را برای صلح تعیین نمودند. شورشیان (قاتلان عثمان) که می‌دانستند صلح علی با طلحه و زبیر به هیچ عنوان به نفع آنان نخواهد بود نقشه‌ای کشیدند تا صلح را بهم بزنند.

چنانکه طبری در این‌باره می‌گوید: علی در شامگاه آنروز عبدالله بن عباس را نزد طلحه و زبیر فرستاد و آنها محمد بن طلحه را نزد علی فرستادند و قرار بر این شد که هر کدام از آنها با سران اطرافیان خود سخن بگویند جز اینکه علی با اشرار (قاتلان عثمان) در این باره سخنی نگفت. و قرار بر صلح گذاشتند. و آن شب، شب خوبی برای طرفین بود که از آن بوی صلح به مشام می‌رسید و شبی شوم و نافرجام برای شورشیان به حساب می‌رفت. قاتلان عثمان تا محاکمه شدن وقت زیادی نداشتند. لذا سران آنها با استفاده از تاریکی شب در گوشه‌ای گرد آمدند و نقشه‌ی شبیخون ریختند و دسته‌های خود را منظم ساختند و شب هنگام بر سپاه (طلحه و زبیر) یورش بردند. آنها نیز به دفاع از خود پرداختند و هر کدام از دو سپاه یکدیگر را متهم به خیانت و عهدشکنی نمودند و نبرد سختی که معروف به جنگ جمل است در گرفت. [۴۰]و نهایتاً جنگ به نفع سپاه علی تمام شد.

این بود نتیجه‌ی فتنه‌ی سبائیها که منجر به دو دستگی در میان امت و جنگ و خونریزی گردید و این گروه همچنان در میان پیروان علی وجود داشت و هرازگاهی فتنه و آشوبی به پا می‌کرد و عقاید فاسد خود را منتشر می‌ساخت. خود علی در طول زندگی از دست این افرادگلایه‌مند بود و اینها اذیت و آزار اهل‌بیت را نسل ‌اندر نسل از یکدیگر به ارث برده‌اند. چنانکه ما در این‌باره سخن خواهیم گفت.

[۳۶]. تاریخ طبری (۳/۴۱۱) [۳۷]. همان (۳/۴۵۰) [۳۸]. همان (۳/۴۶۲). [۳۹]. .همان (۳/۴۷۰). [۴۰]. همان (۳/۵۱۷).