تشیع از پیدایش تا تکامل

ابن سبا در منابع شیعه:

۱ـ ابو محمد حسن بن موسی نوبختی از بزرگان شیعه در قرن سوم هـ (ت ۳۱۰ هـ) [۵۰]می‌نویسد:

شیعیان ، بعد از شهید شدن علی به سه گروه تقسیم شدند آنگاه در مورد فرقه‌ی سبائیه می‌گوید: گروهی از آنان گفتند: علی نمرده و کشته نشده است و نخواهد مرد تا آنکه اعراب را با عصای خود در پیش نگرفته و جهان را پر از عدل و انصاف نکند. و اینها اولین گروهی بودند که سخن از وقف در اسلام بمیان آوردند و در مورد برخی راه افراط را در پیش گرفتند. این گروه به نام سبئیه یعنی پیروان عبدالله بن سبا معروف شدند.

او کسی بود که آشکارا لب به ناسزاگویی ابوبکر، عمر، عثمان و صحابه گشود و می‌گفت: علی به او چنین دستوری داده است. علی او را احضار کرد و در این باره جویا شد و بعد از اینکه ابن سبا اعتراف نمود علی دستور به کشتن وی داد. ولی بخاطر اعتراض مردم، دست از این کار برداشت و او را به مدائن تبعید نمود.

گروهی از دانشمندان پیروان علی گفته‌اند که عبدالله بن سبأ یهودی بود. مسلمان شد و از حامیان علی بود، قبل از اینکه مسلمان شود در مورد یوشع بن نون که بعد از موسی بوده، سخنان غلو آمیزی بر زبان می‌آورد و بعد از اینکه مسلمان شد در مورد علی و فرض بودن امامت سخن راند و از دشمنانش ابراز بیزاری نمود. بخاطر همین است که مخالفین شعیه می‌گویند: ریشه‌ی رافضی‌گری از یهودیت سرچشمه

گرفته است، و روزی که خبر وفات علی را نزد او بردند گفت: بخدا سوگند دروغ می‌گوئید اگر شما سرش را نزدم بیاورید و هفتاد نفر گواهی به قتل وی بدهند ما نخواهیم پذیرفت زیرا او تا زمانی که همه‌ی دنیا را بدست نگیرد نخواهد مرد [۵۱]

۲ـ ابو عمرو محمد بن عبدالعزیز الکشی از علمای قرن چهارم شیعه و صاحب نخستین کتاب رجالی شیعه روایاتی در مورد، عبدالله بن سبا و عقاید و افکارش نقل کرده که ما به نمونه‌هائی از آن اشاره خواهیم کرد:

«عبدالله بن سبا، یهودی الاصل بود که مسلمان شد و قبل از مسلمان شدن در مورد یوشع بن نون می‌گفت او وصی موسی است و بعد از مسلمان شدن همین سخن را در مورد علی تکرار کرد و گفت: او وصی محمد است. همچنین او نخستین کسی بود که آشکارا به فرض بودن امامت سخن گفت و لب به ناسزاگویی و تکفیر دشمنانش گشود، از اینرو مخالفین شیعه، می‌گویند: تشیع و رافضی‌گری ریشه در یهودیت دارد. [۵۲]

همچنین با سند متصل از فضاله بن ایوب ازدی و او از ابان بن عثمان نقل می‌کند که ابو عبدالله فرموده است: نفرین خدا بر عبدالله سبا که مدعی ربوبیت امیر المؤمنین بود. در حالی که امیرالمؤمنین بنده‌ی فرمانبردار خداوند بود. وای بر کسانی که بر ما دروغ می‌بندند به درستی که گروهی در مورد ما سخنانی می‌گویند که ما آنرا نگفته‌ایم. از آنان به خدا پناه می‌بریم، از آنان به خدا پناه می‌بریم.

و نیز با سند خویش از ابو حمزه ثمالی نقل می‌کند که گفت: علی ابن حسین فرمود: نفرین خدا بر کسی که بر ما دروغ ببندد. من به یاد عبدالله ابن سبا افتادم، موهای تنم سیخ شد، او سخن بزرگی بر زبان آورد. خدا نفرینش کند، بخدا سوگند! علی بنده‌ی صالح خدا و برادر پیامبر بود و با پیروی از خدا و پیامبرش به مقام والائی رسید و خود رسول الله نیز فقط با پیروی از الله متعال به مقامی که شایسته‌اش بود رسید.

همچنین با سند خویش از عبد (بن سنان) روایت می‌کند که ابوعبدالله فرمود: ما اهل بیت، انسانهای راستگوئی هستیم. از دروغگویی که بر ما دروغ ببند و صداقت ما را نزد مردم زیر سوال ببرد نخواهیم گذشت، رسول خدا از همه‌ی مردم در صراحت و صداقت بیان گوی سبقت برده بود. ولی مسیلمه کذاب بر رسول الله دروغ می‌گفت همچنین امیرالمومنین بعد از رسول الله در راستگوئی نظیر نداشت. اما کسی که بر او دروغ می‌گفت و می‌خواست صداقت او را زیر سوال ببرد و بر خدا نیز دروغ می‌گفت، عبدالله بن سبا بود.

۳ـ حسن بن علی حلّی شیعه در کتاب مشهورش «کتاب الرجال» می‌گوید: عبدالله بن سبا به کفر بازگشت و راه غلو را در پیش گرفت ادعای نبوت می‌کرد و معتقد به الوهیت علی بود. علی به او سه روز فرصت داد تا توبه کند ولی نپذیرفت. نهایتا او و هفتاد تن از همفکرانش را سوزانید. [۵۳]

۴ـ و نیز ما مقانی در کتابش «تنقیع المقال» [۵۴]سخنی شبیه همین نقل کرده است.

البته خبر کشتنش مخالف با روایاتی است که در منابع دیگر آمده است.

ضمنا در بیشتر از بیست منبع شیعی سخنی از عبدالله بن سبا بمیان آمده است. [۵۵]

همه‌ی منابع یاد شده از شیعه و سنی اتفاق نظر دارند در اینکه عبدالله بن سبا نخستین کسی بود که این عقاید افراطی را آشکار نمود:

- وصیت رسول الله در حق علی.

- ناسزاگوئی به صحابه و تکفیر آنان.

- قضیه رجعت و بازگشت رسول الله.

البته نه تنها خودش معتقد به اینها بود بلکه مروج و مبلغ این افکار نیز بود. علی هم تصمیم به قتل وی گرفت ولی از بیم پیروان ابن سبا که تعدادشان هم کم نبود صرف نظر کرد. در صفحات آینده موضع‌گیری علی و فرزندانش را در مورد این شایعات می خوانیم و خداوند هدایتگر به سمت حق و صواب است.

[۵۰]. زرکلی می گوید: حسن بن موسی نوبختی اهل بغداد و منتسب به جدش «نوبخت»بود ار کتابهایش «فرق الشیعه» و «الآراء و الدیانات » هست. الاعلام:۱/۲۲۴ [۵۱]. فرق الشیعه نوبختی (ص/۴۱) چاپخانه حیدریه نجف. [۵۲]. رجال الکشی ص ۱۰۰. [۵۳]. کتاب الرجال، حلی ص ۴۶۹ ط تهران (۱۳۸۳ هـ). [۵۴]. تنقیع المقال (۲/۱۸۴) ط ایران. [۵۵]. نگا: اصدق النبأ فی بیان حقیقة عبدالله بن سبا.