نهم: حفظ و استمرار نظام پرداخت‌ها در عهد عثمان بن عفّانس
عثمان بن عفّان در دوران خلافت خود، همان نظام پرداخت‌های عهد عمر را که براساس معیار قرار دادن افراد پیشگام در اسلام، استوار بود، حفظ نمود و رعایت همین شیوه و روش را در نحوه پرداخت‌ها به افراد، به والیان و کارگزاران خود سفارش می‌نمود که به عنوان مثال او در نامه‌ی خود، خطاب به والی کوفه چنین می‌نویسد: مسلمانانی که در اسلام پیشگام و دارای سوابقی می‌باشند را بر دیگران افضل بدان؛ زیرا خداوند، از طریق آنان، اسلام را به آن سرزمین آورد و دیگران به خاطر تلاش‌ها و زحمات آنان است که در آن‌جا سکنی گزیده‌اند. آن پیشگامان صراط مستقیم، برخلاف دیگران که از حق روی گردانیدند، حق را برپا داشتند و آن را استوار گردانیدند، بنابراین جایگاه و منزلت هر یک از آنان را در نظر داشته باش. سهم هر یک از مردم را براساس حقشان بدان‌ها بپرداز که شناخت مردم و میزان حق و حقوق آنان، راه عدالت را هموارتر می‌کند. [۴۷۷]
چون فتوحات گسترش یافت، ثروت‌های هنگفتی عاید بیت‌المال شد به نحوی‌که عثمان ناچار شد صندوق‌ها و خزانه‌های متعددی را به این امر اختصاص دهد [۴۷۸]. تأثیر این ثروت‌های عظیم در جامعه چشمگیر بود، به عنوان نمونه، عثمان حقوق هر یک از سربازان را یکصد درهم افزایش داد و این سنتی شد برای دیگر خلفا که بتوانند بر حقوق و بخشش‌های خود به مردم بیافزایند، و ایشان اولین خلیفه بود که با افزایش هزینه پرداخت پول، خلفای دیگر نیز از آن پیروی کردند. [۴۷۹]
حسن روایت می‌کند که در عهد عثمان، جارزنان جار می‌زدند که ای مردم! برای گرفتن سهم لباس و عسل و روغن به بیت‌المال مراجعه کنید. در آن دوران ثروت فراوان بود و برکت بسیار و روابط میان مردم حسنه، به نحوی‌که تمام مسلمانان با صفا و صمیمیت در کنار هم می‌زیستند. [۴۸۰]
عثمان همچنین به مرزها و مرزبانان اهتمام خاصی داشت و به فرماندهان خود دستور داده بود، حقوق و مزایای مرزبانان و سربازان خود را دو برابر کنند. [۴۸۱]
[۴۷۷] تاریخ الطبری (۵/۲۸۰). [۴۷۸] الإدارة العسکریّه فی الدولة الاسلامیة (۲/۳۶ – ۶۸). [۴۷۹] تاریخ الطبری (۵/۲۴۵). [۴۸۰] مجمع الزوائد (۹/۹۳) و فصل الخطاب فی مواقف الأصحاب، ۵۲. [۴۸۱] فتوح مصر، ۱۹۲ و فتوح البلدان (۱/۱۵۲ –۱۵۷).