عثمان بن عفان رضی الله عنه - بررسی و تحلیل زندگانی خلیفه سوم

دوم: آغاز محاصره و موضع عثمانسدر مورد اقامه نماز به امامت رؤسای فتنه

روایات معتبر کیفیت دقیق آغاز محاصره خانه خلیفهسرابیان نکرده‌اند اما شاید بتوان با مطالعه حوادثی که خواهیم دید، تا حدودی به این مطلب دست یافت. در روایت نقل کرده‌اند که پس از بازگشت شورشیان به شهر، روزی عثمانسدر مسجد، مشغول ایراد خطبه بود که ناگهان مردی بنام اعین بن ضبعیه تمیمی حنظلی سخنان او را قطع کرد و به او گفت: ای نعثل [۱۴۶۰]! تو تغییراتی به وجود آوردی، عثمان گفت: این چه کسی بود؟ عرض کردند: اعین بود، فرمود: بلکه خودت این هستی، سپس مردم به سمت او حمله‌ور شدند اما در این میان مردی از بنی لیث او را از میان جمعیت نجات داد و به خانه خود برد [۱۴۶۱]. قبل از آغاز محاصره، عثمان می‌توانست به مسجد برود و نماز گذارد و هر کس را که با او کاری می‌بود می‌توانست نزد او برود اما با شروع ما جرای محاصره دیگر او نمی‌توانست حتی برای ادای نمازهای پنجگانه نیز از خانه خود خارج شود [۱۴۶۲]. در طول این مدت، یکی از سران فتنه، امامت جماعت مردم را بر عهده داشت. نقل می‌کنند که مردی بنام عبیدالله بن عدی بن خیار نزد عثمان آمد و به او گفت: که حاضر نیست پشت سر آن مرد نماز گذارد اما عثمان او را از این کار منع نمود و به او گفت: که نماز بهترین کارهاست و چون مردم کار نیکی انجام دادند، تو نیز در انجام آن کار نیک با ایشان سهیم باش اما اگر دست به انجام کار ناشایستی زدند، تو از آن اجتناب کن [۱۴۶۳]. در روایاتی ضعیف چنین بیان شده است که غافقی بن حرب، امامت جماعت را عهده‌‌دار بود [۱۴۶۴]. واقدی نیز در روایتی که سند آن ضعیف می‌باشد ادعا می‌کند در طول محاصره بیت خلیفه، علی بن ابی طالبس، ابو ایوب انصاری را مأمور نمود تا امامت جماعت را به عهده بگیرد و خود نیز امامت نماز عید را عهده‌دار شد [۱۴۶۵]. اما این روایت علاوه بر ضعف سند روایت آن، با مشکلی دیگر نیز روبه‌روست و آن این است که اگر علیسو یا ابو ایوب انصاریسعهده‌دار امر امامت جماعت مسجد بودند، عبیدالله بن عدی بن خیار، هرگز از حضور در نماز جماعت و اقامه نماز پشت سر آن‌دو امتناع نمی‌کرد. [۱۴۶۶]

[۱۴۶۰] لقبی بود که آشوب گران کینه توز به ذی النورین این داماد و خلیفه‌ی رسول‌خدا داده بودند. [۱۴۶۱] فتنه مقتل عثمان (۱/۱۴۳) و تاریخ دمشق، ترجمة عثمان ص۲۴۷. [۱۴۶۲] تاریخ دمشق، ترجمة عثمان، ص۱۴۱. [۱۴۶۳] صحیح البخاری، کتاب الصلاة (حدیث۱۹۲). [۱۴۶۴] فتنه مقتل عثمان (۱/۱۴۵). [۱۴۶۵] تاریخ طبری (۵/۴۴۴). [۱۴۶۶] فتنه مقتل عثمان (۱/۱۴۵).