پنجم: تأثیر قتل عثمان در ایجاد فتنه‌های دیگر
بدون شک قتل عثمانستأثیر زیادی بر فتنه‌ها و جنگ‌های پس از آن داشت. این رویداد باعث تضعیف ایمان مردمان و رواج دروغ و نفاق در میان ایشان شد [۱۶۵۹]. به واقع، گزاف نگفته‌ایم اگر بگوییم با مرگ عثمانساختلاف و شکافی در میان امت پدید آمد که تا امروز نیز ادامه دارد [۱۶۶۰]. پس از این فاجعه دلخراش، مصائب بسیاری گریبان‌گیر این امت شد و به طبع بد طینتان و مردمان پست فطرت توانستند ذات ناپاک خویش را به همگان بنمایانند و زهر خود را بر دین و دنیای امت بریزند. پس از این واقعه، اگر چه مردمان با امیر المؤمنین علی بن ابی طالبس-که در آن شرایط، بهترین گزینه خلافت و امامت امت بود- بیعت نمودند اما اوضاع و احوال آنچنان نابسامان بود که هیچ کس نمی‌توانست آن شعله‌های سوزان فتنه و آشوب را که از میان شکاف‌های موجود در صفوف وحدت امت اسلام زبانه می‌کشید خاموش کند و امت را بار دیگر به همان شاه راه ایمان و اتحاد باز گرداند. [۱۶۶۱]
[۱۶۵۹] احداث و احادیث فتنة الهرج، ص۵۹۰. [۱۶۶۰] مجموعة الفتاوی (۲۵/۱۶۲). [۱۶۶۱] مجموعة الفتاوی (۲۵/۱۶۲).