دیدگاه امام شافعی /
امام می‌فرماید: ساختن مسجد بر روی قبر را مکروه می‌دانم و همچنین مزین کردن قبرها و نماز خواندن بر آنها را مکروه می‌پندارم یا به طرف آن نماز بخواند هر چند به طرف گوشه‌ای هم باشد باز هم مرتکب گناه شده است: مالک به ما خبر داده که پیامبر صفرمود «قاتل الله الیهود والنصاری اتخذوا قبور انبیائهم مساجد لا یبقی دینان في جزیرة العرب » [۵۱۸]«خداوند یهود و مسیحیان را نابود کند آرامگاه پیامبرانشان را پرستشگاه و مسجد قرار دادند، دو دین در جزیره عرب باقی نمی‌ماند».
علت مکروه بودنش نزد امام شافعی /:
امام می‌فرماید:
۱ـ چون مخالف سنت و اثر است
۲ـ دوست ندارد که یکی از مسلمین تمجید شود و بر روی قبرش مسجد بسازند در حالی که از دچار نشدن لاحقین به فتنه و گمراهی اطمینانی وجود ندارد.
۳ـ تا قبرش لگدمال نشود (چون معمولاً مردم بر روی آن راه می‌روند).
۴ـ خاکی که مرده در آن دفن شده پاک‌ترین زمین نیست و جاهای دیگر از آن پاک‌تر هستند [۵۱۹].
امام شافعی /بعد از ذکر حدیث «الارض کلها مسجد الا الـمقبرة والحمـام» [۵۲۰]می‌فرماید:
ما هم به این حدیث حکم می‌کنیم واگر امام هم نمی‌فرمود معنی حدیث معقول بود چون برای هیچ‌کس جایز نیست بر روی خاک نجس نماز بخواند چون خاک گورستان با گوشت و خون و چرگ مرده‌ها مخلوط می‌شود و در حمام هم ادرار و خون و کثافات آنهای که وارد می‌شوند جاری می‌گردد.
امام می‌فرماید: مقبره جایی است که مردم در آن دفن می‌شوند و خاکش با مرده‌ها مخلوط می‌شود.
اما اگر در بیابانی که گورستان نیست قومی مرده خود را در آن دفن کردند و به آن دست نزنند مردی هم در کنار قبر یا بر روی آن نماز بخواند می‌گویم: کارش مکروه است اما لازم نیست نمازش را اعاده کند چون علم حکم می‌کند که خاک پاک با گوشت مرده مخلوط نشده هرچند دو یا سه قبر دیگر در آن صحراء باشد.
اما اگر مردی نمی‌دانست که این صحراء گورستان است یا نه، حق ندارد در آن نماز بخواند مگر اینکه یقین پیدا کند که کسی در آن دفن نشده و برای هیچ‌کس قبری کنده نشده است [۵۲۱].
این دیدگاه امام شافعی /بود در مورد ساختن مسجد بر روی آرامگاه که بنا به نصوص صریح سنت آنرا مکروه می‌دانست. مکروه در اینجا به معنی حرام است. ـ خدا می‌داند ـ
امام شافعی /علت این حکم را ثابت شدن نهی در حدیث پیامبر و ترس از تمجید و تعظیم قبور می‌داند چون موجب غلو و افراظی می‌شوند که سر از شرک در می‌آورند.
سپس امام در مورد حکم نماز خواندن بر روی مقابره فرموده: مکروه است و علتش را ناپاک بود خاک قلمداد می‌نماید.
بزرگان دین در مورد نماز خواندن در گورستان اختلاف دارند بعضی آنرا جایز می‌دانند و گروهی دیگر به حرام بودنش حکم کرده‌اند و بعضی هم آنرا مکروه می‌پندارند علت اختلاف آنها احادیث روایت شده در این مورد است.
آنهای که قائل به حرام بودن هستند در علت آن اختلاف داردند. بعضی می‌گویند: علت آن تعبدی است و قابل تعلیل نیست. گروهی هم می‌گویند: علتش سد ذریعه و پاسداری از توحید است مانند نماز خواندن نزد گورستان یکی از میدانهای پرورش شرک است البته احادیث این تعلیل را تقویت می‌کنند و اهداف شریعه هم با آن متفق است و حدیثی که پیامبر صدر آن به یهود و نصاری لعنت می‌فرستد چون قبور پیامبرانشان را پرستشگاه و مسجد قرار داده‌اند بر تعلیل دلالت می‌کند زیرا معلوم و مشخص است این تهدید به خاطر نجاست نیست آخر مگر قبور پیامبران پاک‌ترین بقعه زمین نیستند؟ و خداوند جسد آنها را بر خاک حرام نکرده ؟ و همیشه اجساد آنها‌تر و تازه نیست؟ چرا [۵۲۲].
رسول خدا به آنانیکه گورستان را مسجد قرار می‌دهند و بر روی قبور فانوس روشن می‌کنند، لعنت فرستاده چون روشن کردن فانوس موجب تعظیم آرامگاه می‌شود و به بتی مبدل می‌گردد که مشرکین شتابان به سویش در فرار هستند همانگونه که امروزه شاهد چنین چیزی هستیم. دقیقاً بنا کردن مسجد بر آنها هم به چنین سرنوشتی دچار می‌شوند [۵۲۳].
کسی‌که به وضعیت امروز مسلمانان و کارهای که نزد قبور از شرک و افراط مرتکب می‌شوند بیاندیشد می‌داند که تنها علت نهی رسول اکرم صاز نماز خواندن در مقابر و مسجد قرار دادنشان همان شرک و بت پرستی است و متوجه می‌شود که رسول اکرم صچقدر برای این امت دلسوز و بر هدایتشان حریص بوده و از گمراهیشان هراسان، حتی در آخرین لحظات حیات طیبه‌اش و هنگام سکرات مرگ به یاد امت بوده است. خداوند بهترین پاداش نبی امت را به او عطا فرماید و ما را به تمسک و پیروی از سنتش راهنمایی فرماید.
[۵۱۸] مالک در موطا ۲/ ۸۹۲ به صورت مرسل آنرا روایت کرده است [۵۱۹] الام ۱/۲۷۸. [۵۲۰] در هرجا می‌توان نماز خواند مگر در گورستان و حمام عمومی. ابو داود در کتاب الصلاة باب المواضع التي لا یجوز فیه الصلاة ۱/۱۳۲۱۳۳. ترمذی باب الصلاة باب ما جاء ان الارض کلها مسجد الا المقبره و الحمام ۱/۱ . ابن ماجه کتاب المساجد باب المواضع التیي تکره الصلاة فیها ۱/۲۴۶ . امام احمد در مسند ۳/۸۳ . حاکم در مستدرک ۱/۲۵۱ بیهقی در سنن کبری ۲/۴۳۴. ابن تیمیه می‌فرماید: احمد و ابوداود و ترمذی و ابن ماجه و بزاز با سند جید روایت کرده‌اند و هرکس در مورد سند آن سخن بگوید همه طرق حدیث را بررسی نکرده. اقتضاء الصراط المستقیم ۲/۱۷۲. تلخیص الحبیر ۱/۱۷۷ احمد شاکر آنرا تصحیح کرده سنن ترمذی ۲/۱۳۳. البانی در ارواء الغلیل ۱/۳۲ آنرا تصحیح فرموده. [۵۲۱] الام ۱/۹۲ [۵۲۲] در مورد نماز در قبور به مراجع زیل مراجعه نماید: شرح السنة بغوی ۲/۴۱۲ نهایة المحتاج ۲/۱۶۴ المجموع ۳/۱۶۴ المبسوط ۱/۲۰۶ المغنی ابن قدامه ۲/۵۹ مجموع فتاوی ابن تیمیه ۲۷/۳۴ اقتضاء الصراط المستقیم ۲/۶۷۲ [۵۲۳] تیسیر العزیز الحمید ۳۲۸ و ۳۲۹