بحث اول: معنی ایمان به پیامبران علیهم السلام
ایمان به پیامبران یکی از اصول ایمان است، به این معنی که نبوت تمامی آن پیامبران را تصدیق نماییم که خداوند داستان آنها را برای ما بازگو نموده است و همچنین باید هر آنچه آنها از خداوند خبر می‌دهند تصدیق و تأیید نماییم. و باید ایمان داشته باشیم که آنها در تبلیغ دستورات الهی کوتاهی نورزیده‌اند و با فرستادن آنها به سوی مردم، خداوند حجت خود را بر مردم اقامه کرده است. و از جمله‌ی ایمان به پیامبران ایمان به کسانی است که خداوند نام آنها را در قرآن ذکر کرده است که تعداد آنها بیست و پنج نفر هستند و هیجده نفر از آنها را در آیه‌ی زیر نام برده است.
﴿وَتِلۡكَ حُجَّتُنَآ ءَاتَيۡنَٰهَآ إِبۡرَٰهِيمَ عَلَىٰ قَوۡمِهِۦۚ نَرۡفَعُ دَرَجَٰتٖ مَّن نَّشَآءُۗ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٞ ٨٣ وَوَهَبۡنَا لَهُۥٓ إِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَۚ كُلًّا هَدَيۡنَاۚ وَنُوحًا هَدَيۡنَا مِن قَبۡلُۖ وَمِن ذُرِّيَّتِهِۦ دَاوُۥدَ وَسُلَيۡمَٰنَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَىٰ وَهَٰرُونَۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ ٨٤وَزَكَرِيَّا وَيَحۡيَىٰ وَعِيسَىٰ وَإِلۡيَاسَۖ كُلّٞ مِّنَ ٱلصَّٰلِحِينَ ٨٥ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَٱلۡيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطٗاۚ وَكُلّٗا فَضَّلۡنَا عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ ٨٦ وَمِنۡ ءَابَآئِهِمۡ وَذُرِّيَّٰتِهِمۡ وَإِخۡوَٰنِهِمۡۖ وَٱجۡتَبَيۡنَٰهُمۡ وَهَدَيۡنَٰهُمۡ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ ٨٧﴾[الأنعام: ۸۳-۸۷].
«و آن حجت ما بود که به ابراهیم در برابر قومش دادیم درجات هر کس را که بخواهیم فرا مىبریم زیرا پروردگار تو حکیم داناست * و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را به راه راست درآوردیم و نوح را از پیش راه نمودیم و از نسل او داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسى و هارون را [هدایت کردیم] و این گونه نیکوکاران را پاداش مىدهیم * و زکریا و یحیى و عیسى و الیاس را که همه از شایستگان بودند * و اسماعیل و یسع و یونس و لوط که جملگى را بر جهانیان برترى دادیم * و از پدران و فرزندان و برادرانشان برخى را [بر جهانیان برترى دادیم] و آنان را برگزیدیم و به راه راست راهنمایى کردیم».
اما هفت نفر باقیمانده در آیات جداگانه‌ای ذکر شده‌اند که عبارتند از: (ادریس، هود، شعیب، صالح، ذوالکفل، آدم، علیهم السلام )
و شاعر آنها را در شعر خود جمع کرده که گفته: في تلك حجتنا منهم ثمانيــــــةمن بعد عشر يبقي سبعة وهمواادریس هود شعیب صالح وكذاذوالکفل آدم بالـمختار قد ختموا و از جمله ی ایمان به آنها این است که به پیامبرانی ایمان داشته باشیم که خداوند نام آنها را برای ما ذکر نکرده است، پس به طور کل به تمامی پیامبران ایمان می‌آوریم، زیرا خداوند غیر از آنهایی که نامهایشان را برای ما ذکر کرده پیامبران دیگری را نیز فرستاده است، خداوند می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا رُسُلٗا مِّن قَبۡلِكَ مِنۡهُم مَّن قَصَصۡنَا عَلَيۡكَ وَمِنۡهُم مَّن لَّمۡ نَقۡصُصۡ عَلَيۡكَ﴾[غافر: ۷۸]. «و مسلما پیش از تو فرستادگانى را روانه کردیم برخى از آنان را [ماجرایشان را] بر تو حکایت کردهایم و برخى از ایشان را بر تو حکایت نکردهایم».
و خداوند می‌فرماید:﴿وَرُسُلٗا قَدۡ قَصَصۡنَٰهُمۡ عَلَيۡكَ مِن قَبۡلُ وَرُسُلٗا لَّمۡ نَقۡصُصۡهُمۡ عَلَيۡكَ﴾[النساء: ۱۶۴]. ترجمه: «و پیامبرانى [را فرستادیم] که در حقیقت [ماجراى] آنان را قبلا بر تو حکایت نمودیم و پیامبرانى [را نیز برانگیختهایم] که [سرگذشت] ایشان را بر تو بازگو نکردهایم».
و از جمله‌ی ایمان به آنها این است که ایمان داشته باشیم خداند آنها را فرستاده تا مردم را به یکتا پرستی دعوت کنند و ایمان داشته باشیم که دین تمامی پیامبران یکی بوده است، خداوند می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ بَعَثۡنَا فِي كُلِّ أُمَّةٖ رَّسُولًا أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱجۡتَنِبُواْ ٱلطَّٰغُوتَ﴾[النحل: ۳۶]. ترجمه: «و در حقیقت در میان هر امتى فرستادهاى برانگیختیم [تا بگوید] خدا را بپرستید و از طاغوت [فریبگر] بپرهیزید».
و خداوند می‌فرماید:﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِيٓ إِلَيۡهِ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعۡبُدُونِ ٢٥﴾[الأنبیاء: ۲۵]. ترجمه: «و پیش از تو هیچ پیامبرى نفرستادیم مگر اینکه به او وحى کردیم که خدایى جز من نیست پس مرا بپرستید».
و آیات در این مورد بسیار فراوان هستند.
و از جمله‌ی ایمان به آنها این است که ایمان داشته باشیم به تمام آن صفاتی که خداوند در مورد آنها خبر داده و یا آنها در مورد خود خبر داده‌اند که بندگان خداوند هستند و همانند سایر مردم بشر هستند و خداوند با رسالت و کلام خویش آنها را انتخاب نموده است و بر سایر مردم برتری داده است، و آنها با این حال هم از مقام بندگی بیرون نمی‌روند، بلکه هر اندازه بیشتر برای مقام بندگی تلاش کنند بیشتر از خداوند نزدیک می‌شوند، پس بعد از این به هیچ وجهی جایز نیست که هیچ‌گونه عبادتی برای آنها انجام داده شود، بلکه دعوت تمامی آنها به این خاطر بوده که خداوند به تنهایی عبادت شود.
و از جمله‌ی ایمان به آنها:
ایمان به آن معجزات خارق العاده‌ای است که خداوند بر دست آنها اجرا در آورد همانند آن نشانه‌هایی که خداوند بر دست موسی و عیسی و پیامبر ما محمد صو سایر پیامبرها علیهم السلام به اجرا در آورد.
و از جمله‌ی ایمان به آنها:
این است که تمامی آنها را تصدیق نماییم و منکرهیچ کدام از آنها نباشیم، زیرا انکار یکی از آنها مستلزم انکار تمامی آنها است.
و از جمله‌ی ایمان به آنها:
ایمان به اینکه نبوت و رسالت با بعثت پیامبر صبه پایان رسیدند و محمد صخاتم و آخرین پیامبر است و هیچ پیامبری بعد از او نمی‌آید و رسالت او خاتمه‌ی تمامی رسالتها است، و به طور کلی ایمان به پیامبران یکی از ارکان اسلام است و ایمان هیچ احدی بدون ایمان به آن کامل نمی‌شود همچنانکه در حدیث مشهور جبریل آمده است و قرآن نیز در آیات فراوانی آن را تأیید نموده است.
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ كُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّن رُّسُلِهِۦۚ وَقَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۖ غُفۡرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ ٢٨٥﴾[البقرة: ۲۸۵]. ترجمه: «پیامبر (خدا) بدانچه از جانب پروردگارش بر او نازل شده است ایمان آورده است، و مؤمنان همگى به خدا و فرشتگان و کتابها و فرستادگانش ایمان آوردهاند (و گفتند: ) (میان هیچ یک از فرستادگانش فرق نمىگذاریم) و گفتند: (شنیدیم و گردن نهادیم، پروردگارا، آمرزش تو را (خواستاریم) و فرجام به سوى تو است)».
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡفُرُونَ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ ٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيَقُولُونَ نُؤۡمِنُ بِبَعۡضٖ وَنَكۡفُرُ بِبَعۡضٖ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا ١٥٠ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ حَقّٗاۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا ١٥١﴾[النساء: ۱۵۰-۱۵۱]. ترجمه: «کسانى که به خدا و پیامبرانش کفر مىورزند و مىخواهند میان خدا و پیامبران او جدایى اندازند و مىگویند ما به بعضى ایمان داریم و بعضى را انکار مىکنیم و مىخواهند میان این [دو] راهى براى خود اختیار کنند * آنان در حقیقت کافرند و ما براى کافران عذابى خفتآور آماده کردهایم».
در این آیات خداوند ایمان به پیامبران را با ایمان به خود و فرشتگان و کتابهای آسمانی مقارن قرار داده و کفر کسانی را اعلام داشته که میان خدا و پیامبرانش جدایى می‌اندازند و به برخی ایمان می‌آورند و به برخی دیگر کفر می‌ورزند.
و در حدیث جبریل پیامبرصفرموده است:
(ایمان عبارت است از اینکه به خدا و فرشته‌ها و کتابهای آسمانی و پیامبران و روز آخرت ایمان داشته باشید و همچنین به خوب و بد تقدیرات الهی ایمان داشته باشید) [۷۵۳].
برخی از آنچه در باب نبوت از امام شافعی روایت شده است.
شافعی/می‌گوید:
خداوند متعال می‌فرماید:﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ ٥٦﴾[الذاریات: ۵۶].ترجمه: «و جن و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند».
شافعی /می‌گوید: خداوند مخلوقات را برای پرستش خویش خلق کرد سپس خداوند روشن نمود که پیامبران بهترین مخلوقات او هستند، خداوند می‌فرماید: ﴿كَانَ ٱلنَّاسُ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ فَبَعَثَ ٱللَّهُ ٱلنَّبِيِّۧنَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ﴾[البقرة: ۲۱۳]. ترجمه: «مردم امتى یگانه بودند پس خداوند پیامبران را نویدآور و بیمدهنده برانگیخت».
پس خداوند در میان بندگانش پیامبران را انتخاب کرد و آنها را امین بر وحی خویش و مسئول قیام به حجت خداوند در میان مردم قرار داد.
سپس خداوند نخبه برگزیده‌هایش را ذکر نمود و فرمود: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ ٱصۡطَفَىٰٓ ءَادَمَ وَنُوحٗا وَءَالَ إِبۡرَٰهِيمَ وَءَالَ عِمۡرَٰنَ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ ٣٣﴾[آل‌عمران: ۳۳].ترجمه: «به یقین خداوند آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر مردم جهان برترى داده‌است».
آدم و نوح را به اعاده‌ی ذکر انتخاب آنها تخصیص داده است و ابراهیم را ذکر کرده، پس خداوند متعال فرمود:﴿وَٱتَّخَذَ ٱللَّهُ إِبۡرَٰهِيمَ خَلِيلٗا﴾[النساء: ۱۲۵].ترجمه: «و خدا ابراهیم را دوست گرفت».
و اسماعیل بن ابراهیم را ذکر کرده و فرموده: ﴿وَٱذۡكُرۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ إِسۡمَٰعِيلَۚ إِنَّهُۥ كَانَصَادِقَ ٱلۡوَعۡدِ وَكَانَ رَسُولٗا نَّبِيّٗا ٥٤﴾[مریم: ۵۴]. «و در این کتاب از اسماعیل یاد کن زیرا که او درست وعده و فرستادهاى پیامبر بود».
سپس خداوند آل ابراهیم و آل عمران را در میان امتها مورد لطف خویش قرار داد، خداوند متعال می‌فرماید:﴿ إِنَّ ٱللَّهَ ٱصۡطَفَىٰٓ ءَادَمَ وَنُوحٗا وَءَالَ إِبۡرَٰهِيمَ وَءَالَ عِمۡرَٰنَ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ ٣٣ذُرِّيَّةَۢ بَعۡضُهَا مِنۢ بَعۡضٖۗ وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ٣٤﴾[آل‌عمران: ۳۳]. «به یقین خداوند آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر مردم جهان برترى داده است * فرزندانى که بعضى از آنان از [نسل] بعضى دیگرند و خداوند شنواى داناست» [۷۵۴].
[۷۵۳] امام مسلم آن را روایت کرده است ۱/۳۷. [۷۵۴] به کتاب الام ( ۴/۱۹۵ ) مراجعه شود.