روش امام شافعی در اثبات عقیده

فهرست کتاب

صفت ششم: وجه

صفت ششم: وجه

این صفت یکی از صفات ذاتی خبری خداوند است که خودش در قرآن و پیامبرش صدر سنت صحیح از آن خبر داده‌اند پس با رعایت کردن جایگاه و مقام پروردگار اعتقاد بدان واجب است. دلائل دال بر این صفت آیات ذیل می‌باشند:

۱- ﴿وَلَا تَدۡعُ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَۘ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ كُلُّ شَيۡءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجۡهَهُۥۚ لَهُ ٱلۡحُكۡمُ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ ٨٨[القصص: ۸۸]. ترجمه: «و با خدا معبودى دیگر مخوان خدایى جز او نیست جز ذات او همه چیز نابودشونده است فرمان از آن اوست و به سوى او بازگردانیده مى‏شوید».

۲ـ﴿وَيَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّكَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٢٧[الرحمن: ۲۷]. «و ذات باشکوه و ارجمند پروردگارت باقى خواهد ماند».

آیات فراوانی در این مورد وجود دارند برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به کتاب «التوحید ابن خزیمه» ۱/۲۴ مراجعه فرماید.

سنت مطهره:

۱ـ حدیث جابرسکه می‌فرماید:

«لَمَّا نَزَلَ عَلَى رسول الله ص﴿ قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ قَالَ أَعُوذُ بِوَجْهِكَ».

﴿ َوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ قَالَ أَعُوذُ بِوَجْهِكَ ، فَلَمَّا نَزَلَتْ﴿ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ قَالَ هَاتَانِ أَهْوَنُ أَوْ أَيْسَرُ».

وقتی که آیه «بگو او تواناست که از بالاى سرتان یا از زیر پاهایتان عذابى بر شما بفرستد» نازل شد پیامبر صفرمود: به وجهت پناه می‌بریم.

و وقتی آیه «یا شما را گروه گروه به هم اندازد [و دچار تفرقه سازد] و عذاب بعضى از شما را به بعضى [دیگر] بچشاند» نازل شد. فرمود: این دو راحتر و آسان‌ترند [۷۰۹].

۲ـ حدیث عبدالله بن قیس که می‌فرماید: «عَنْ النَّبِيِّصقَالَ جَنَّتَانِ مِنْ فِضَّةٍ آنِيَتُهُمَا وَمَا فِيهِمَا وَجَنَّتَانِ مِنْ ذَهَبٍ آنِيَتُهُمَا وَمَا فِيهِمَا وَمَا بَيْنَ الْقَوْمِ وَبَيْنَ أَنْ يَنْظُرُوا إِلَى رَبِّهِمْ إِلَّا رِدَاءُ الْكِبْرِ عَلَى وَجْهِهِ فِي جَنَّةِ عَدْنٍ» [۷۱۰].

ترجمه: «دو بهشت از نقره، با ظروف و همه وسائل و دو بهشت از طلا با همه ظروف و وسائل و میان آنها و خدا تنها پرده کبریا است که بر روی خود کشیده شده».

و احادیث فراوان دیگری که از حضرت صروایت شده‌اند. برای اطلاعات بیشتر به کتاب «التوحید» ابن خزیمه ۱/ ۲۷ مراجعه کنید.

امام شافعی صبرای اثبات این صفت به دو آیه ذیل استدلال می‌کند:

﴿وَلَا تَدۡعُ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَۘ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ كُلُّ شَيۡءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجۡهَهُۥۚ لَهُ ٱلۡحُكۡمُ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ ٨٨[القصص: ۸۸].

﴿وَيَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّكَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٢٧[الرحمن: ۲۷].

روشن شد که امام شافعی /در اثبات صفت وجه روش سلف صالح امت را می‌پیماید. خداوند بر امام و نیاکان پیشتاز او از سلف صالح رحمت بفرستد [۷۱۱].

امام آیه ۱۱۵ سوره بقره [۷۱۲]را به قبله تفسیر فرموده ولی دلیل بر این نیست که امام صفت را تأویل کرده چون همه بزرگان دین بنا به سبب نزول آیه را اینگونه تفسیر کرده‌اند [۷۱۳].

[۷۰۹] بخاری کتاب توحید ۶/۲۶۹۴. [۷۱۰] بخاری کتاب توحید ۶/ ۲۷۱۰. [۷۱۱] طبقات ابی یعلی ۱/۲۸۳ و مجموع فتاوی ۴/۱۸۲ [۷۱۲]﴿فَأَيۡنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجۡهُ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ وَٰسِعٌ عَلِيمٞ[البقرة: ۱۱۵]. «پس به هر سو رو کنید آنجا روى [به] خداست آرى خدا گشایشگر داناست». [۷۱۳] فی احکام القرآن شافعی / ۱/۶۵ و مجموع فتاوی ۳/۱۹۳ و تفسیر طبری ۱/ ۵۲۶