دیدگاه شافعی/در مورد فال گرفتن
ابیحاتم با سند خودش در مورد حدیث «اقروا الطیر علی وکناتها [۵۴۸]» ازامام شافعی /روایت کرده که میفرماید: دانش عرب در مورد به پرواز در آوردن پرنده و نصیب و نفرت اینگونه بود، اگر یکی از آنها به منظور کاری از خانه بیرون میآمد به اولین پرندهای که میدید نگاه میکرد، اگر به طرف راست پرواز میکرد میگفت: فال نیک است و به دنبال کارش میرفت و معتقد به موفقیت هم بود، ولی اگر به طرف چپ بال میگشود میگفت: فال بد است و بر میگشت و به شوم بودن کار و نیازش معتقد میگشت.
حطیه در مدح ابا موسی اشعری اینگونه میسراید: لا یزجر الطیر سنحا ان عرضن لهولا یفیض علی قسم بأزلام هرگز برای انجام دادن کاری که برایش پیش میآید پرنده را به پرواز در نمیآورد و به سراغ پیکانهای بىسر و پر نمیرفت تا قرعه کشی کند.
سپس امام میفرماید: عرب در دوران جاهلیت اگر هنگام بیرون آمدن پرندهای را نمیدیدند و پرندهای را بر وری لانهاش مشاهده میکردند آنرا به پرواز در میآوردند تا ببیند به سوی راست به حرکت در میآید یا چپ. پیامبرصدر حدیث میفرماید: پرندهها را به پرواز در نیاورید چون پرواز پرنده چیزی به وجود نمیآورد [۵۴۹]. بلکه همه رخدادها بر اساس قضا و قدر خداوند به وقوع میپیوندند.
در حدیث دیگر در مورد فال بد از رسول خدا صپرسش به عمل میآید، پیامبر صدر جواب میفرماید: «انمـا ذلك شیء یجده احدکم في نفسه فلا یصدنکم» [۵۵۰]«این تنها ظن و گمان است شما را از کارها منصرف نکند».
روشن شد که فال گرفتن حرام است و فال گرفته شده نفع و زیانی به بار نمیآورد، لازم است بر خدا توکل شود و فال بد و نیک گرفتن به زباله دان استورهها ریخته شوند، چنین کاری برای دین و دنیای انسان مفید است.
[۵۴۸] پرنده را بر روی لانهاش بگذارید (یعنی با او فال نگیرید) ابوداود ۳/۱۰۵و حاکم در مستدرک ۴/۲۳۷ حدیث را روایت کردهاند به ارواء الغلیل ۱۱۶۶ نگاه کنید. [۵۴۹] مختصر سنن ابی داود ۴/۱۲۴ [۵۵۰] در مسلم ۴/۱۷۴۸ و آداب الشافعی /و مناقبه ۱۵۱و مناقب للبیهقی ۱/۳۰۵ حدیث نقل شده.