د- ابوسعید ابوالخیر (۳۵۷-۴۴۰ هـ)
ابوسعید ابوالخیر عارف جانگداز و سالک سلوک معرفت، یکی از چهره‌های تابناک عالم عرفان و معنای جهان اسلام در اواخر قرن چهارم و اوائل قرن پنجم هجری است.
سخنانش به روانی آب زلال و لطافت نسیم بهاری، تشنگان وادی معرفت را سیراب و مشامشان را عطر آگین می‌کند:
«درویشی از شیخ ما [۹۱]سؤال کرد:
«او» را کجا طلب کنیم؟
گفت: کجاش جُستی که نیافتی؟ » [۹۲].
درباره «حیرت» که سرگشتگی عارف از آن همه فیض و رحمت الهی است سالک به مرحله‌ای می‌رسد که سر از پا نمی‌شناسد، و غرق در تعجب و حیرت به دنیا و ما فیها می‌نگرد و انوار ربایندۀ فیوضات و الهامات، او را مسخّر و رام خود می‌سازند.
[۹۱] ابوسعید ابوالخیر است. [۹۲] یکسو نگریستن و یکسان نگریستن صد ماجرا از شیخ ابوسعید ابوالخیر، انتخاب و تلخیص از فریدون مشیری /۱۹.