خلفای راشدین در قلمرو نظم و نثر فارسی

۵- علم تعبیرخواب، آگاهی از مناسبات میان صُوَر و معانی

علم تعبیرخواب، آگاهی از مناسبات میان صُوَر و معانی آن‌ها، و تشخیص مراتب نفوس و صورتهای خیالی است. و از این نظر قوّه خیال در رویا نقشی اساسی دارد! و احکام صورت واحده در اشخاص مختلف یکسان نیست بلکه مراتبی متناسب با حالات نفوس دارند و کشف آن‌ها جز به عنایت و تفضل و تجلی الهی امکان نخواهد داشت.

چنانکه: «صاحب شرح السُنّة از ابن عباس بنقل می‌کند که می‌گفت:

ابوهُرَیرَهستَحدّث می‌کرد که مردی آمد و رسول صرا گفت که: من شب ظلّه [۶۶۲]یعنی سحابه‌ای [۶۶۳]دیدم که از او روغن و عسل می‌بارید و خلق را می‌دیدم که به کفها از او می‌ستاندند. بعضی بیش و بعضی کم، و ریسمانی را دیدم از آسمان تا زمین آویخته، و چنان مشاهده کردم یا رسول‌الله که تو دست در آن ریسمان زدی و به سوی آسمان برآمدی، و بعد از تو دیگری بگرفت و برآمد، و بعد از او دیگری بگرفت و بر آمد، و بعد از او دیگری بگرفت و ریسمان منقطع شد و از برای او وصل کردند، پس نیز برآمد، ابوبکرسگفت: یا رسول‌الله پدر و مادر من فدای تو باد، رخصت می‌دهی که تعبیر این رؤیا من بکنم؟ رسولص اجازت داد، صدّیق گفت: امّا آن ظُلّه، ظُلّه اسلام است و روغن و عسل، دین، و حلاوت، قرآن و خلق در اخذ حقایق و عرفان دقایق آن متفاوت الدرجات. اما سبب واصل آسمان تا زمین حق است که بر آنی یا رسول‌الله. لاجرم تو آن را برگیری و خدای ترا عالی گرداند و بعد از تو دیگری و دیگری و دیگری بگیرد و برآید و بر ثالث منقطع شود. اما وصل کنند و او نیز برآید و گفت: بگوی یا رسول‌الله که در این تعبیر صواب را دریافتم یا خطا کردم. رسولص گفت: «أَصَبْتَ بَعضاً وأَخطأتَ بَعضَاً» [۶۶۴].

و ابوبکر سوگند داد که یا رسول‌الله مرا خبردار ساز که خطای من در این تعبیر کدام است. رسولص گفت: لا تُقسِم [۶۶۵]و اشتغال به بیان نکرد و بر صحت این حدیث اتّفاق هست [۶۶۶].

در زمینه رؤیا و اقسام آن از نظر اسلام و روانشناسی، تحقیقات مفصلی انجام گرفته که نگارنده در کتاب «پژوهشی دربارۀ روح و شبح» در بارۀ آن توضیح کافی داده است [۶۶۷].

[۶۶۲] ظُلّه: سایبان- ﴿یَوۡمِ ٱلظُّلَّةِۚ﴾[الشعراء: ۱۸۹]. [۶۶۳] سحابة: ابری- ابرکوچکی. [۶۶۴] پاره ای را درست گفتی و پاره ای را غلط. [۶۶۵] لاتُقسِم: سوگند نده. [۶۶۶] منبع مذکور-۲۷۰-۲۷۱. [۶۶۷] پژوهشی درباره روح و شبح از دیدگاه ادیان، علما، فلاسفه، عرفا، شعرا و دانشمندان روحی تألیف فریدون سپهری، نشر احسان ۱۳۷۶/۳۳۶،۳۶۲،۳۶۳