ج: ضیاء الدین نخشبی (وفات- ۷۵۱هـ)
سید ضیاء الدین نخشبی یکی از چهره‌های ارزشمند سلسلۀ چشتیه است که در آن روزگار مهم‌ترین طریق عرفانی هند بوده و از محضر شیخ فرید الدین ناگوری (متوفّی ۷۵۲ هـ .) به سلک عارفان در آمده است.
به استناد نوشته‌ها و آثار محققان، عرفای مسلمان از قبیل امام هجویری و شیخ معین الدّین چشتی در اشاعه فرهنگ اسلامی و تبلیغ قرآن مجید و مسلمان کردن هندوها، نقش اساسی داشته‌اند [۶۱۶].
ضیاء در نخشب یا نسف، یکی از شهرهای تاریخی ایران کهن در ماوراء النهر دیده به جهان گشود، در جوانی رهسپار هندوستان شد و در شهر بدایون (بداؤن) هند مقیم گردید. در مأخذ معتبر سِیَرُ الأولیاء [۶۱۷]که از مآخذ معاصر نخشبی است، از این عارف بزرگ سخنی به میان نیامده است. ولی در منابع دیگر از قبیل ریحانة الأدب و اخبار الأخیار و تذکرۀ حسینی از او سخن گفته شده است. کتاب‌های «سلك السلوك»، «عَشَرَة مُبشَّرَه»، «کلیات و جزئیات» و «طوطی نامه» از آثار اوست» [۶۱۸].
ضیاء نخشبی خلفاء را چنین معرّفی می‌کند:
[۶۱۶] رک. (کشف المحجوب به تصحیح استاد زنده یاد ژوکوفسکی- (خزینةُ الأصفیا) - (تذکره علمای هند) - سلک السلوک- یا مقدمه دکتر غلام علی آریا). [۶۱۷] سِیَرُ الأولیاء تألیف سیّد محمد بن مبارک علوی کرمانی. [۶۱۸] سلک السلوک-۶، شرح احوال. (چهل ناموس- قصیدۀ ربوبیّه - داستان گلریز لذت النساء) نیز از آثار اوست.