احادیث قدسی

بخاری، کتاب «التفسیر» باب: [سورة الإخلاص]

۱۹- «عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَس، عَنِ النَّبِيِّ جقَالَ: قَالَ اللَّهُ: كَذَّبَنِي ابْنُ آدَمَ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ ذَلِكَ، وَشَتَمَنِي وَلَمْ يَكُنْ لَهُ ذَلِكَ، فَأَمَّا تَكْذِيبُهُ إِيَّايَ فَقَوْلُهُ: لَنْ يُعِيدَنِي، كَمَا بَدَأَنِي، وَلَيْسَ أَوَّلُ الخَلْقِ بِأَهْوَنَ عَلَيَّ مِنْ إِعَادَتِهِ، وَأَمَّا شَتْمُهُ إِيَّايَ فَقَوْلُهُ: اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا وَأَنَا الأَحَدُ الصَّمَدُ، لَمْ أَلِدْ وَلَمْ أُولَدْ، وَلَمْ يَكُنْ لِي كُفْئًا أَحَدٌ».

۱۹- «از ابوهریرهساز پیامبر جروایت شده است که فرمودند: خداوند متعال فرمود: فرزند آدم (انسان) مرا تکذیب کرد و دشنام داد، در حالی که حق نداشت چنین کند، اما تکذیب او نسبت به من این سخن اوست [که می‌گوید]: [خدا] مرا زنده نمی‌کند (نمی‌تواند و قدرت آن را ندارد)، آنگونه که نخست مرا آفرید، در حالی که چنین نیست که آفرینش نخست برای من از آفرینش دوباره آسان‌تر باشد (هردو برایم یکسانند). اما دشنام او نسبت به من این سخن اوست [که می‌گوید]: خداوند فرزند دارد، در حالی که من خدای یگانه‌ای هستم که از هرچیزی بی‌نیازم، نه فرزند کسی هستم و نه کسی فرزند من و هرگز کسی همتا و همسنگ من نیست (من از این تهمت‌ها پاک و منزه هستم)» [۱۳].

۲۰- «وَفِيْ رِوَايَةٍ عَنْهُ: أَمَّا تَكْذِيبُهُ إِيَّايَ أَنْ يَقُولَ: إِنِّي لَنْ أُعِيدَهُ كَمَا بَدَأْتُهُ، وَأَمَّا شَتْمُهُ إِيَّايَ، أَنْ يَقُولَ: اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا، وَأَنَا الصَّمَدُ، لَمْ أَلِدْ وَلَمْ أُولَدْ، وَلَمْ يَكُنْ لِي كُفُؤًا أَحَدٌ».

۲۰. در روایت دیگری از بخاری چنین آمده است: «اما تکذیب او نسبت به من این است که می‌گوید: من او را دوباره زنده نمی‌کنم، آنگونه که در آغاز او را آفریدم و دشنامش نسبت به من این است که می‌گوید: خداوند فرزندی برای خود اختیار کرده است، در حالی که من صمد (بی‌نیاز و برآورنده‌ی امیدها و برطرف‌کننده‌ی نیازهای دیگران) هستم، نه فرزندی زاده‌ام و نه از کسی زاده‌شده‌ام و نه برای من همتا و همگونی وجود دارد.

[۱۳] «کذبنی ابن آدم»اشاره به برخی از انسان‌ها دارد که منکر قیامت و زنده‌شدن دوباره می‌باشند. «لیس أول الخلق...» یعنی این که خلق دوباره طبیعتاً از خلق نخست آسان‌تر است، اگرچه هردو برای خدا یکی است و با گفتن کلمه‌ی «باش»، شدنی می‌شود. «إتخذ الله ولداً» این گفته دشنام‌دادن به خداست، زیرا در آن واردکردن نقص به خداست؛ چرا که داشتن فرزند مستلزم چندین امر است، یکی نکاح و انگیزه‌ی نکاح و حمل و وضع و... در حالی که خداوند از این صفات منزه می‌باشد. در معنی «الصمد» گفته‌اند: عرب بزرگان‌شان را «صَمَد» می‌نامیدند؛ ابن عباس نیز گفته است: «الصمد» کسی است که برای برطرف‌کردن نیازها و برآورده‌کردن خواسته‌ها، محل توجه دیگران باشد و خدا کسی است که بی‌نیاز مطلق است و همه کس در تمام زمینه‌ها به او نیازمند است. امام غزالی/در «فتوح الغیب» فرموده‌اند: «أحد» ذات پاک و منزه خدا را اثبات می‌کند و «الصمد» نفی نیاز خدا به غیر و اثبات نیاز دیگران به او را می‌رساند. «لم یلد و...» از خدا نفی صفاتی را می‌کند که دیگران بدان متصفند و هیچ راهی برای شناخت خدا روشن‌تر از سلب صفاتی از خداوند که مخلوقات بدان متصفند، نیست – والله أعلم. [شرح قسطلانی بر صحیح بخاری].