ترمذی، باب: [الرِّيَاءِ وَالسُّمْعَةِ]
۲۹۷- «عَنْ أَبِيْ هُرَيْرَةَسعَنِ النَّبِيِّ جقَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِذَا كَانَ يَوْمُ القِيَامَةِ يَنْزِلُ إِلَى العِبَادِ لِيَقْضِيَ بَيْنَهُمْ، وَكُلُّ أُمَّةٍ جَاثِيَةٌ. فَأَوَّلُ مَنْ يَدْعُو بِهِ رَجُلٌ جَمَعَ القُرْآنَ، وَرَجُلٌ قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، وَرَجُلٌ كَثِيرُ المَالِ، فَيَقُولُ اللَّهُ لِلْقَارِئِ: أَلَمْ أُعَلِّمْكَ مَا أَنْزَلْتُ عَلَى رَسُولِي؟ قَالَ: بَلَى يَا رَبِّ. قَالَ: فَمَاذَا عَمِلْتَ فِيمَا عَلِمْتَ؟ قَالَ: كُنْتُ أَقُومُ بِهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَآنَاءَ النَّهَارِ، فَيَقُولُ اللَّهُ لَهُ: كَذَبْتَ، وَتَقُولُ لَهُ المَلَائِكَةُ: كَذَبْتَ، وَيَقُولُ اللَّهُ: بَلْ أَرَدْتَ أَنْ يُقَالَ: إِنَّ فُلَانًا قَارِئٌ، فَقَدْ قِيلَ ذَاكَ، وَيُؤْتَى بِصَاحِبِ المَالِ، فَيَقُولُ اللَّهُ لَهُ: أَلَمْ أُوَسِّعْ عَلَيْكَ، حَتَّى لَمْ أَدَعْكَ تَحْتَاجُ إِلَى أَحَدٍ؟ قَالَ: بَلَى يَا رَبِّ! قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيمَا آتَيْتُكَ؟ قَالَ: كُنْتُ أَصِلُ الرَّحِمَ، وَأَتَصَدَّقُ، فَيَقُولُ اللَّهُ لَهُ: كَذَبْتَ، وَتَقُولُ لَهُ المَلَائِكَةُ: كَذَبْتَ، وَيَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: بَلْ أَرَدْتَ أَنْ يُقَالَ: فُلَانٌ جَوَادٌ، فَقَدْ قِيلَ ذَاكَ، وَيُؤْتَى بِالَّذِي قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، فَيَقُولُ اللَّهُ لَهُ: فِي مَاذَا قُتِلْتَ؟ فَيَقُولُ: أُمِرْتُ بِالجِهَادِ فِي سَبِيلِكَ، فَقَاتَلْتُ حَتَّى قُتِلْتُ، فَيَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ: كَذَبْتَ، وَتَقُولُ لَهُ المَلَائِكَةُ: كَذَبْتَ، وَيَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: بَلْ أَرَدْتَ أَنْ يُقَالَ: فُلَانٌ جَرِيءٌ, فَقَدْ قِيلَ ذَاكَ "، ثُمَّ ضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ جعَلَى رُكْبَتِي، فَقَالَ: يَا أَبَا هُرَيْرَةَ، أُولَئِكَ الثَّلَاثَةُ أَوَّلُ خَلْقِ اللَّهِ، تُسَعَّرُ بِهِمُ النَّارُ يَوْمَ القِيَامَةِ».
۲۹۷. «از ابوهریرهساز پیامبر جروایت شده است که فرمودند: «وقتی روز قیامت میآید، خداوند به میان بندگان میآید تا بینشان داوری کند، در حالی که هر امتی خاشعانه و خاضعانه [منتظر فرمان خداوند مبنی بر شروع محاکمه] بر زانوهایشان نشستهاند. نخستین کسانی که [به دادگاه] صدا زده میشوند [سه نفر هستند]، مردی که در دنیا حافظ [و قاری] قرآن بوده است [۷۶]و مردی که در راه خدا مبارزه کرد و کشته شده است و مردی که دارای مال و ثروت زیادی بوده است. خداوند به قاری قرآن میفرماید: آیا آنچه بر پیامبرم نازل کردم به تو یاد ندادم؟ میگوید: خدایا! چرا، میفرماید: پس در آنچه یاد گرفتی چگونه عمل کردی؟ جواب میدهد: چندین ساعت از شب و روز آن را میخواندم (شب و روز آن را میخواندم)، خداوند میفرماید: دروغ گفتی و فرشتگان [نیز] به او میگویند: دروغ گفتی، خداوند میفرماید: بلکه خواستی گفته شود: فلان شخص قاری قرآن است و این هم گفته شد. صاحب مال (ثروتمند) آورده میشود، خداوند خطاب به او میفرماید: آیا به تو چنان مالی ندادم که به کسی محتاج نبودی؟ جواب میدهد: خدایا! چرا، خداوند میفرماید: پس در آنچه به تو دادم چه کار کردی؟ میگوید: من با آن صلهی رحم کردم و از آن بخشیدم (صدقه دادم)، خداوند خطاب به او میفرماید: دروغ گفتی و فرشتگان [نیز] به او میگویند: دروغ گفتی، خداوند متعال میفرماید: بلکه خواستی گفته شود: فلان شخص فردی بسیار بخشنده و سخاوتمند است و این هم گفته شد. سپس کشته شده در راه خدا آورده میشود، خداوند خطاب به او میفرماید: در چه راهی کشته شدی؟ میگوید: به جهاد در راه تو امر شدم، پس مبارزه کردم تا این که کشته شدم، خداوند متعال به او میفرماید: دوغ گفتی و فرشتگان [نیز] به او میگویند: دروغ گفتی، خداوند متعال میفرماید: بلکه خواستی گفته شود: فلان شخص، فرد شجاعی است و این نیز گفته شد. سپس پیامبر جبر دو زانوی من (ابوهریره) زدند و فرمودند: ای ابوهریره! آن سه نفر، نخستین مخلوقات خداوند هستند که با آنها آتش دوزخ برافروخته میشود».
ترمذی میگوید: این حدیث حسن غریب است.
[۷۶] جامع قرآن یعنی حافظ قرآن و نیز کسی که قرائت و علوم قرآن را میدانسته است.