الف- اخلاق نیکو و تزکیۀ نفس هدف بعثت پیامبر ج:
اخلاق و تزکیۀ نفس در اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اهمیت آن را از این میتوان فهمید که قرآن کریم تزکیۀ نفس انسانى را از رذایل معنوى، به عنوان یکی از اهداف بعثت پیامبر ج معرفی نموده، و آنرا در سرخط برنامۀ کارى‌اش ذکر مى‌نماید:
﴿هُوَ ٱلَّذِي بَعَثَ فِي ٱلۡأُمِّيِّۧنَ رَسُولٗا مِّنۡهُمۡ يَتۡلُواْ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتِهِۦ وَيُزَكِّيهِمۡ وَيُعَلِّمُهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ و آن كَانُواْ مِن قَبۡلُ لَفِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ٢﴾[الجمعة: ۲].
«الله کسی است که در بین مردم ناخوان پیامبرى را از خودایشان فرستاد که آیات او را براى ایشان تلاوت مى‌نماید، و آنها را از اخلاق رذیله پاک نموده، و براىشان کتاب و حکمت (سنت) را تعلیم مى‌دهد، در حالی‌که ایشان قبل از آن در گمراهى آشکار بودند».
تزکیه‌اى که در این آیت ذکر شده است چیزى جز پاک‌سازى اخلاق مسلمانان از ناپاکى‌هاى معنوى نمى‌باشد.
و این هدف بعثت را در کلام خود رسول الله ج به الفاظ ذیل می‌خوانیم:
«إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلَاقِ» [۱۵۹]. «من معبوث شدم تا ارزش‌های اخلاق را به اتمام برسانم».
همچنان با مطالعۀ سیرت معطر پیامبر گرامى ج درمی‌ابیم که ایشان کامل‌ترین انسان، بهترین سیاستمدار، و شجاع‌ترین مجاهد و با تدبیرترین فرمانده و بالآخره متقى‌ترین بنده الله بود، ولى زمانی‌که الله میخواهد او را تمجید کند مى‌فرماید:
﴿وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ ٤﴾ [القلم: ۴].
«تو دارای خوی سترگ (رفتار و کردار نیکو) هستی».
اگر به مراجع اصلى اسلام (قرآن و سنت) به صورت دقیق متوجه شویم، می‌بینیم که تمام دساتیر و ارشادات الهى و همه احادیث نبوى دو نوع رابطه را برای ما معرفی مى‌نماید که هر انسان بنابرخصلت فطرى و اجتماعى خود به آن نیاز دارد:
۱- رابطۀ اول که قرآن کریم- بویژه آیات مکى- بر آن خیلى تأکید داشته و در جهت تصحیح آن مى‌کوشد عبارت از رابطۀ بنده با خالقش مى‌باشد، و این رابطه از تقوا آغاز مى‌یابد، تا به سرحد احسان به پیش مى رود: «...أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنَّكَ إِنْ لَا تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ».
مباحث مربوط به این پیوند را که از عقیده آغاز یافته و به معرفت و عبادت مى‌رسد در کتب عقاید و فقه عبادات مى‌توان دریافت.
۲- رابطۀ دیگرى که شریعت اسلامى به تزکیه و تصفیۀ آن مى‌پردازد، عبارت از رابطۀ انسان با انسان‌هاى دیگر است که از آن به حقوق العباد تعبیر می‌گردد.
اسلام عزیز مى‌خواهد تا این پیوند با همۀ انسان‌ها را بر بآیۀ عدل و بالا‌تر از آن بر اساس ایثار، استوار نموده و هرکس نه تنها اینکه بر حق خود قانع باشد بلکه با روحیۀ ایثار و از خود گذری با برادر خود برخود نموده و خود را در زندگى وى شریک بداند، و اخلاق نیک و سالم تار و پود این رابطۀ انسانی را تشکیل می‌دهد.
[۱۵۹] روایت بیهقی در سنن کبرى با سند حسن(۲۰۷۸۲).