عاشورا قبل از اسلام:
قبل از آغاز سخن در مورد اهمیت و فضیلت این روز در اسلام، بهتر و مناسب است تا از اهمیت و فضیلت آن در دوران پیش از اسلام مخصوصا دوران پیامبری موسی ÷صحبت کنیم.
در صحیح مسلم آمده است که رسول الله ج هنگامی‌که از مکۀ مکرمه هجرت نموده وارد مدینه منوره شدند متوجه شدند که یهودیان روز عاشورا یعنی دهم محرم را روزه می‌گیرند. ایشان از علت و سبب روزه‌گرفتن آن‌ها جویا شدند، یهودیان در پاسخ گفتند: روز عاشورا روزی است که خداوند متعال موسی ÷ و بنی اسرائیل را نجات داد، و دشمن وی فرعون را در دریا غرق کرد. و ما به شکرانۀ این نصرت و کمک الهی روز عاشورا را روزه می‌گیریم.
پیامبر ج فرمودند: من نسبت به شما به برادرم موسی ÷ نزدیک‌تر هستم. پس از این پیامبر ج هم روز عاشورا را روزه گرفتند، و بخاطر نشان‌دادن مخالفت با یهود که مخالفت با ایشان و سایر کفار یکی از مقاصد شریعت محمدی است، فرمودند: اگر تا سال آینده زنده بمانم، تاسوعا یعنی نهم محرم را نیز روزه می‌گیرم [۱۱۶].
[۱۱۶] متن حدیث چنین است: عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب، أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَدِمَ الـْمَدِينَةَ فَوَجَدَ الْيَهُودَ صِيَامًا، يَوْمَ عَاشُورَاءَ، فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللهِ ج: «مَا هَذَا الْيَوْمُ الَّذِي تَصُومُونَهُ؟» فَقَالُوا: هَذَا يَوْمٌ عَظِيمٌ، أَنْجَى اللهُ فِيهِ مُوسَى وَقَوْمَهُ، وَغَرَّقَ فِرْعَوْنَ وَقَوْمَهُ، فَصَامَهُ مُوسَى شُكْرًا، فَنَحْنُ نَصُومُهُ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «فَنَحْنُ أَحَقُّ وَأَوْلَى بِمُوسَى مِنْكُمْ فَصَامَهُ رَسُولُ اللهِ ج، وَأَمَرَ بِصِيَامِهِ» وفی روایة: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «فَإِذَا كَانَ الْعَامُ الـْمُقْبِلُ إِنْ شَاءَ اللهُ صُمْنَا الْيَوْمَ التَّاسِعَ». صحیح مسلم (ص: ۲/۷۹۶، ۷۹۷) (شماره:۱۱۳۰، ۱۱۳۴).