خطبه های جمعه

حکمت و فواید روزه:

روزه عبادت بدنی است که شخص با نیت تقرب به درگاه خدا در طول روز شرعی «از فجر صادق تا مغرب» از کلیه چیز‌هایی‌که روزه را باطل می‌کند خودداری می‌ورزد.

روزه در واقع یک انقلاب درونی است که سازندگی دارد. در حقیقت روزه آن است که حکمت آن روشن باشد. روزۀ حقیقی آن است که تربیت جسمانی و روحانی را دربر داشته باشد. روح را پاک کند و نفس را آرام سازد. تن را سالم و روح را تقویت نماید. عزم و ارادۀ انسان را استوار نماید و بر صبر و بردباری او بیفزاید.

بارزترین حکمت روزه، نوع ‌دوستی است تا به فکر تهیدستان و بینوایان و محتاجان و یتیمان و گرسنگان باشد، و برای رفع نیازشان بکوشد.

شارع حکیم در هر عبادت مصلحت‌ بندگان را در نظر داشته است، و شخص مکلف در انجام تکالیف خود، افزون بر فرمانبری از خدا، فوایدی نیز کسب می‌نماید که در این جا به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود.

۱- روزه وسیلۀ شکرگزاری است، زیرا پرهیز از لذت‌های سه‌گانه «خوردنی، آشامیدنی و جنسی» در طول روز‌های رمضان سبب می‌شود که ارزش و قدرت نعمت‌ها را بداند، و خداوند را که ولی و بخشندۀ نعمت‌هاست سپاسگزار باشد، و به همین سبب در آخرین جملۀ آیۀ: ﴿وَلَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ﴾[البقرة: ۱۸۵]. در بارۀ روزه آمده است که به این معنا اشاره دارد.

۲- روزه سبب تقوا و پرهیزگاری است، زیرا نفس هرگاه به خاطر رضای پروردگار و خوف از عذاب او در ترک حلال مطیع و فرمانبردار باشد، ناگزیر در پرهیز از حرام نیز فرمانبردار و مطیع او خواهد بود، در جملۀ: ﴿لَعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ﴾. «تا شما پرهیزگار شوید».

و همچنان حدیث: «الصَّوْمُ جُنَّةٌ» «روزه سپری در برابر گناهان و آتش دوزخ است». اشاره به همین اثر معنوی روزه است.

۳- غلبه بر نفس و کاهش شهوت:

از فواید روزه غلبه بر نفس و کاهش شهوت است. در حدیث صحیح بیان این اثر روزه به الفاظ زیر آمده است:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ سقَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ مَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمُ البَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ» [۹۴].«عبد الله بن مسعود سمی‌فرماید: رسول الله ج فرمودند: ای جوانان هر کس از شما توانایی ازدواج را دارد ازدواج کند، زیرا با ازدواج بهتر می‌توان چشم‌پوشی و پاکدامنی نمود، و اگر کسی توانایی ندارد روزه بگیرد زیرا روزه شهوت را ضعیف می‌کند».

۴- اثر اجتماعی:

توجه به حال بیچارگان: با انجام این دستور مذهبی افراد متمکن وضع گرسنگان و محرومان جامعه را به طور محسوس در می‌یابند، و به یاد گرسنگی فقرا و تنگدستان می‌افتند، و این توجه و آگاهی باعث می‌شود که به فقرا کمک و مساعدت نمایند، و با آن‌ها مهر و محبت داشته باشند، و این عمل باعث صفا و صمیمیت در جامعه بوده، کینه و حسد را از میان می‌برد. بنابر این پیامبر ج در ماه رمضان نسبت به سایر اوقات سخاوت بیشتر داشت:

«كَانَ النَّبِيُّ ج أَجْوَدَ النَّاسِ بِالخَيْرِ، وَأَجْوَدُ مَا يَكُونُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ...» [۹۵]. «رسول خدا از همه کس سخاوتمند و بخشنده‌تر بود، و در ماه رمضان بیشتر از همه وقت سخاوت و بخشندگی داشت».

درس مساوات و برابری در میان افراد جامعه:

و از سوی دیگر روزه درس مساوات و برابری در میان افراد جامعه است، این مساوات یک نظام عملی است که از بهترین نظام‌های مساوات و عدالت به شمار می‌آید.

روزه یک فقر اجباری است که اسلام آن را بر همه مسلمانان عاقل و بالغ واجب کرده است، تا همۀ آن‌ها از لحاظ امساک از غذا و آشامیدن و لذت جنسی یکسان باشند.

این فقر اجباری است که اسلام با اجرای آن در بین مردم مساوات و هماهنگی و اتحاد شعور و احساس را به وجود می‌آورد، و در حالی این اتحاد و هماهنگی به وجود می‌آید که همه در احساس گرسنگی و ناراحتی سهیم و شریک هستند.

۵- اثر تربیتی:

دیگر از فواید روزه اینکه تسلط عادت را بر انسان تضعیف می‌نماید، چون عادت به برخی افراد چنان تسلط دارد که به صورت بردۀ عادت در می‌آیند که برخلاف عادت توانائی هیچ گو نه صبر و مقاومت را ندارند.

چنین اشخاص اگر زمانی در اثر شرایطی ناچار به تغییر شیوۀ زندگی خود شوند، مانند شرایط جنگ و... تحمل این دگرگونی را نخواهند داشت.

روزه دار که انواع غذا‌ها و نوشابه‌ها در اختیار دارد، و در حال روزه با وجود گرسنگی و تشنگی از غذا و آب چشم می‌پوشد، و عملا ثابت می‌کند که او همچو حیوان در بند اصطبل و علف نیست، او می‌تواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد، و بر هوس‌ها و شهوات خود مسلط گردد.

روزه اراده و تصمیم انسان را تقویت می‌دهد، و به انسان روزه‌دار مقاومت و قدرت مبارزه با حوادث سخت را می‌بخشد، و با کنترول غرایز سرکش بر قلب انسان نور و صفا می‌پاشد.

[۹۴] متفق علیه. [۹۵] متفق علیه.