خطبه های جمعه

دلایل مشروعیت زیارت قبور:

هیچ حکمی بدون دلیل و سند شرعی مشروعیت پیدا نمیکند ، پس زیارت قبور را زمانیکه ما مشروع می‌دانیم باید دلیل مشروعیت آن را ولو بشکل اجمالی نیز یاد داشته باشیم.

در مورد زیارت قبور که در اصل یک عمل مباح بوده و در صورت داشتن نیت صحیح و هدف نیک سنت و یا مستحب می‌گردد، کدام آیتی را در قرآن کریم سراغ نداریم، اما در احادیث روایات متعددی وجود دارد که پیامبر ج در پهلوی اینکه مردم را به زیارت قبور اجازه دادند، دعا و برخی حکمت‌های آن را نیز بیان داشته‌اند.

۱- بریده سروایت نموده است که پیامبر ج فرمودند:

«نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ فَزُورُوهَا...» [۴۲]. «من در گذشته (اوایل اسلام) شما را از رفتن به زیارت قبرها منع نموده بودم، اکنون (بعد از اینکه عقیدۀ توحید و یکتا‌پرستی در اذهان و قلب‌ها جابجا گردید) به زیارت قبر‌ها (میتوانید) بروید».

برخی علما در جریان شرح حدیث فوق علت ممنوع‌شدن زیارت قبور را در ابتدای اسلام چنین بیان داشته‌اند که مردم در ابتدا تازه از شرک و بت‌پرستی فاصله گرفته بطرف توحید و یکتا‌پرستی روی آورده بودند، پس به علت اینکه زیارت قبور وسیلۀ عودت مجدد بطرف شرک نشود، پیامبر ج از زیارت قبرها منع نمود، زیرا گناه و معصیت هر قدر سخت و بزرگ باشد، وسایل آن نیز به همان اندازه ممنوع و حرام می‌باشد.

بطور مثال زنا چون یک عمل فحش و ناروا است، لذا وسایل رسیدن به آن مانند نظر‌کردن و خلوت با زنان نامحرم، نیز به همان اندازه گناه و ممنوع می‌باشد.

پس به عین شکل شرک و بت‌پرستی چون نسبت به تمام گناهان بزرگتر بود، لذا بخاطر خود داری نمودن از آن پیامبر ج در آغاز مسلمانان را از رفتن به زیارت قبور که احتمال میرفت وسیله برای شرک گردد، منع نمود. اما بعد از اینکه توحید و ایمان در اذهان و قلب‌های مردم مستقر و جابجا گردید، و این خطر احتمالی که زیارت قبور بار دیگر وسیلۀ برای شرک نشود رفع شد، پیامبر ج بر اساس مصالح و فواید متعددی‌که عنقریب بیان خواهد شد، حکم ممنوع‌بودن زیارت قبور را از میان برداشته، فرمود: اکنون بعد از این مسلمانان می‌توانند به زیارت قبرها رفته، در حق مرده‌ها دعای خیر نمایند.

۲- از عائشه لروایت است: «كَانَ رَسُولُ اللهِ ج - كُلَّمَا كَانَ لَيْلَتُهَا مِنْ رَسُولِ اللهِ ج - يَخْرُجُ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ إِلَى الْبَقِيعِ، فَيَقُولُ: «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ دَارَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ، وَأَتَاكُمْ مَا تُوعَدُونَ غَدًا، مُؤَجَّلُونَ، وَإِنَّا، إِنْ شَاءَ اللهُ، بِكُمْ لَاحِقُونَ، اللهُمَّ، اغْفِرْ لِأَهْلِ بَقِيعِ الْغَرْقَدِ» [۴۳]. عائشه لمی‌گوید: «شبی که نوبت من می‌بود پیامبر ج از طرف آخر شب به قبرستان بقیع رفته، دعای فوق را می‌خواند که ترجمه‌اش چنین می‌شود:

ای جمع مؤمنان! سلام بر شما، آنچه به شما وعده داده شد نزد شما آمد، و تا فردایی مهلت داده شده و ما ان شاء الله به شما ملحق خواهیم شد الهی اهل بقیع غرقد را بیامرز».

از این حدیث معلوم می‌شود که در زیارت قبور سه مسأله وجود دارد:

۱- سلام به مرده‌ها.

۲- دعا برای آنها.

۳- به یاد آخرت افتادن.

همچنان از حدیث فوق معلوم شد که زیارت از طرف شب هم جو از دارد.

۳- در صحیح مسلم از بریده سروایت شده که می‌گوید: «كَانَ رَسُولُ اللهِ ج يُعَلِّمُهُمْ إِذَا خَرَجُوا إِلَى الْمَقَابِرِ، فَكَانَ قَائِلُهُمْ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُسْلِمِينَ، وَإِنَّا، إِنْ شَاءَ اللهُ لَلَاحِقُونَ، أَسْأَلُ اللهَ لَنَا وَلَكُمُ الْعَافِيَةَ» [۴۴]. «پیامبر ج برای مردمی‌که می‌خواستند به طرف قبرستان بروند دعای فوق را تعلیم می‌دادند تا در هنگام زیارت آن دعا را قرائت نمایند».

[۴۲] صحیح مسلم (۹۷۷). [۴۳] صحیح مسلم (۹۷۴). [۴۴] صحیح مسلم (۹۷۵).