(۴) اسلام دین اعتدال و میانه

یکی از برجسته ترین ویژگی‌های اسلام اعتدال و میانه‌روی است که از آن به «توازن» نیز تعبیر می‌گردد. الله متعال در آیۀ ذیل به همین ویژگی اسلام و امت اسلامی اشاره نموده می‌فرماید:

﴿وَكَذَٰلِكَ جَعَلۡنَٰكُمۡ أُمَّةٗ وَسَطٗا لِّتَكُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى ٱلنَّاسِ وَيَكُونَ ٱلرَّسُولُ عَلَيۡكُمۡ شَهِيدٗا﴾[البقرة: ۱۴۳]. «بی‌گمان ما شما را ملتی میانه‌رو قرار دادیم، تا گواهی برای مردمان باشید و پیامبر نیز بر شما گواه باشد».

میانه‌روی امت اسلامی، بر خاسته از متعادل بودن نظام و قانون این دین می‌باشد، زیرا اسلام برنامه ایست متعادل برای امت متعادل و میانه‌رو، روش اعتدال و توازن و به دور از افراط و تفریط یا زیاده اندیشی و کوته بینی.

منظور از این ویژگی: میانه ‌بودن یا تعادل میان دو طرف متقابل می‌باشد، به گونۀ که نقش مثبت و تأثیر گذاری در یکی از طرفین خلاصه نشود، و در مقابل طرف دیگر خنثی و عاطل بماند، و یا اینکه یکی از طرفین بیش از حق طبیعی خود، دریافت کرده و به حریم طرف مقابل تجاوز نکند.

ارائۀ یک نظام متوازن و میانه رو، دور از تأثیر گرایش‌ها و جانبداری‌های شخصی- اعم از خانوادگی، قبیله‌ای، حزبی، میهنی و نژادی- به دلیل محدودیت توان و دانش بشری، از حوزۀ توانایی بشر خارج است، بر همین اساس افراط و تفریط جز جدایی ناپذیر تمامی مکاتب و نظام‌های بشری- چه فردی و چه گروهی- می‌باشد. چنانچه ارزیابی واقعیت کنونی و مطالعۀ تاریخ گواه این امر است.

تنها کسی می‌تواند حق هر چیزی- مادی یا معنوی- را به گونۀ باید و شاید ادا نماید، آن پروردگاریست که همۀ چیزها را آفریده و دقیقا اندازه‌گیری نموده است، و در مورد هر مسأله‌ای دارای آگاهی فراگیر و همه جانبه می‌باشد.