خطبه های جمعه

الف- شرک اصغر:

شرک اصغر عبارت از اینکه: انسان در عبادت و کارهاى خود جز رضاى خدا چیز‌هاى دیگر از قبیل موقعیت اجتماعى، توقع ستایش از مردم، شهرت طلبى، زن، مقام، مال و... را در نظر گیرد. از مثال‌هاى شرک اصغر ریا است.

ریا و خود نمائى بمعنى انجام‌دادن کار‌هاى نیک به قصد شهرت مانند شخصى‌که نماز را در پیش چشم مردم به خوبى و اطمینان ادا می‌کند، ولى در خلوت به کار‌هاى خیر چندان اعتنا ندارد، و حتى نماز را با بى اعتنائى مى‌گذارد.

و یا صدقه‌دادن و ابراز شجاعت در میدان نبرد به نیت اینکه مردمان او را به سخاوت و یا دلیرى ستایش نمایند.

از پیامبر ج در مورد شرک اصغر با سند حسن چنین نقل است:

«إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَيْكُمْ الشِّرْكُ الْأَصْغَرُ الرِّيَاءُ، يَقُومُ الرَّجُلُ فَيُصَلِّي، فَيُزَيِّنُ صَلَاتَهُ، جَاهِدًا لِمَا يَرَى مِنْ نَظَرِ النَّاسِ إِلَيْهِ» [۲۷]. «همانا بیش از همه از آن نسبت به شما بیم دارم شرک اصغر یعنى ریا است که انسان بخاطر خود نمائى نماز را بخوبى و درستى ادا می‌کند».

مثال دیگر شرک اصغر:

همچنان سوگند یاد کردن بنام کسى جز الله تعالى مانند اینکه بگوید: قسم به پیغمبر، قسم به حضرت عباس، قسم به سخى صاحب، و یا قسم به شرف و حیثیتم و... نوعى از شرک بشمار می‌رود، پیامبر ج در این زمینه فرموده است: «أَلاَ، إِنَّ اللَّهَ يَنْهَاكُمْ أَنْ تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ، فَمَنْ كَانَ حَالِفًا فَلْيَحْلِفْ بِاللَّهِ، وَإِلَّا فَلْيَصْمُتْ» [۲۸]. «خداوند متعال از سوگند یاد‌کردن به پدر آن‌تان باز داشته است، اگر شخصى سوگند یاد می‌کند، باید بنام خدا سوگند بکند، و یا خاموش باشد».

و در حدیث صحیح دیگر سوگند به غیر خدا را شرک خوانده است: «مَنْ حَلَفَ بِغَيْرِ اللَّهِ فَقَدْ أَشْرَكَ» [۲۹]. «کسى بنام غیر خدا سوگند یاد کند، کافر و یا مشرک می‌گردد».

اگر سوگند یاد‌کردن مبنى بر اعتقاد ترس و بیم غیبى، و اعتقاد تسلط علم غیب و قدرت مطلقه نسبت به کسی‌که بنام آن سوگند یاد می‌کند بوده باشد، پس در این صورت سوگند به نام غیر الله از زمرهء شرک اکبر محسوب می‌گردد، زیرا سوگند یاد کننده در چنین حالت در بارۀ کسی‌که بنام آن سوگند یاد کرده، عقیده دارد که او تصرف فوق العاده در امور کاینات دارد، و مالک خیر و شر می‌باشد، و از حال او با خبر است، و اگر در سوگند خود راست نباشد،- طبق اعتقاد وى- ضررى به او خواهد رسید، و چنین اعتقاد در حق مخلوق شرک اکبر است.

و اگر سوگندش با چنین اعتقادى نبوده، تنها اعتقاد عظمت نسبت بدان ذات او را به سوگند وا داشته است، پس در این صورت شرک اصغر به شمار مى‌آید.

فرق شرک اصغر با شرک اکبر:

شرک اصغر گناه کبیره است که انسان با ارتکاب آن از دایرۀ اسلام خارج نمی‌گردد، و مرتکب آن به طور جاودان در دوزخ نمى ماند، و موجب بطلان سایر اعمال نیک انسان نمی‌باشد، البته سبب بطلان عملى می‌باشد که در آن غیر خدا در نظر گرفته شده است.

ولى شرک اکبر آتش سوزانیست‌که تمام اعمال انسان را نابود مى‌کند، و مرتکب آن خارج از دایرۀ اسلام، و براى ابد در دوزخ خواهد ماند.

[۲۷] روایت ابن ماجه باسند حسن. [۲۸] متفق علیه. [۲۹] روایت ابو داود با سند صحیح، (۳/۲۲۳).