خطبه های جمعه

هـ - حکم تارک نماز:

مسلمانان اجماع دارند بر اینکه اگر کسی فرضیت نماز را انکار کند، کافر شده و از دایرۀ اسلام خارج می‌شود، و نیز اجماع دارند که ترک نماز از بزرگترین گناهان کبیره محسوب می‌شود.

اما در بارۀ کسیکه با وجود اعتقاد به وجوب نماز، آن را ترک کند، اختلاف نظر دارند،

و سبب اختلاف هم احادیثی است که ا ز پیامبر ج ثابت شده، و در آن‌ها تارک نماز کافر نامیده شده بدون اینکه بین کسی که نماز را از روی انکار ترک کرده و کسیکه از روی سهل انگاری (نماز را) ترک کرده، تفاوت قایل شده باشد.

از جابر سروایت است که پیامبر ج فرمود: «إِنَّ بَيْنَ الرَّجُلِ وَبَيْنَ الشِّرْكِ وَالْكُفْرِ تَرْكَ الصَّلَاةِ» [۶۵]. «حد فاصل میان انسان و شرک و کفر ترک نماز است».

از بریده روایت است که او می‌گوید: از پیامبر ج شنیدم که فرمود: «العَهْدُ الَّذِي بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمُ الصَّلَاةُ، فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ» [۶۶].«مشخصۀ بین ما و آن‌ها (کفار و مشرکین) نماز است، هرکس آن را ترک کند، کافر می‌شود».

قول راجح در این مسأله این است که منظور از کفر در این احادیث، کفر اصغر است که انسان را از دایرۀ اسلام خارج نمی‌کند، ولی از تمام گناهان حتی از قتل مؤمن بزرگ‌تر است.

و این ترجیح بخاطر جمع بین این احادیث و احادیث زیر داده شده است:

۱- روایت عباده بن صامت ساز پیامبرج:

«خَمْسُ صَلَوَاتٍ كَتَبَهُنَّ اللَّهُ عَلَى الْعِبَادِ مَنْ جَاءَ بِهِنَّ لَمْ يُضَيِّعْ مِنْهُنَّ شَيْئًا اسْتِخْفَافًا بِحَقِّهِنَّ كَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدٌ أَنْ يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ، وَمَنْ لَمْ يَأْتِ بِهِنَّ فَلَيْسَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدٌ إِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ، وَإِنْ شَاءَ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ» [۶۷]. «پنچ نماز است که الله به بندگان خود فرض کرده است، هرکس آن‌ها را بجای بیاورد، و با سبک شمردن، چیزی از آنها را ضایع نکند، بر عهدۀ الله است که او را داخل بهشت کند، و هرکس از ادای آن‌ها سر باز زند، الله هیچ تعهدی نسبت به او ندارد، اگر خواست او را عذاب می‌دهد، و اگر خواست او را می‌بخشد».

همانطور‌که می‌بینیم پیامبر ج در این حدیث فرجام اشخاص تارک نماز را به مشیت الهی واگذار کرده است، و از این نکته می‌فهمیم که حکم ترک نماز پایین‌تر از حکم کفر و شرک است، بدلیل این آیه:

﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُ﴾[النساء: ۱۱۶].

«بی‌گمان الله (هرگز) شرک به خود را (در صورت توبه نکردن) نمی‌بخشد، و گناهان کم‌تر از آن را برای هرکسی که بخواهد می‌بخشد».

[۶۵] روایت مسلم. [۶۶] روایت ترمذی وابن ماجه با سند صحیح. [۶۷] سنن ابو داود، ابن ماجه ونسائی با سند صحیح.