فضیلت و اهمیت صبر:
شکی نیست که صبر در دین مقدس اسلام از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار بوده و رابطۀ آن با ایمان مانند رابطۀ سر و جسد است که بدون آن دین و یا ایمان تحقق نمی‌یابد.
اکنون بخاطر توضیح بیشتر میتوان نکات چندی را پیرامون فضیلت و اهمیت صبر بیان داشت:
• اهمیت و فضیلت صبر را از اینجا میتوان درک کرد که تنها در قرآن کریم بیشتر از (۹۰) مرتبه تکرار شده است.
• در برخی آیات، صبر با رکن دوم اسلام که نماز است یکجا و در یک ردیف آمده و هردو را خداوند وسیلۀ حصول کمک و معونت خود قرار داده، فرموده است: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ١٥٣﴾[البقرة: ۱۵۳]. «اى کسانىکه ایمان آوردهاید از شکیبایى و نماز یارى جویید زیرا خدا با شکیبایان است».
• صبر را یکی از وسائل نیل به امامت در دین و قرین یقین معرفی نموده، فرموده است:
﴿وَجَعَلۡنَا مِنۡهُمۡ أَئِمَّةٗ يَهۡدُونَ بِأَمۡرِنَا لَمَّا صَبَرُواْۖ وَكَانُواْ بَِٔايَٰتِنَا يُوقِنُونَ٢٤﴾[السجدة: ۲۴].
«و چون شکیبایى کردند و به آیات ما یقین داشتند برخى از آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت مىکردند».
• صبر یکی از مقامات انبیا و پیامبر آن، و صفات اصفیا و متقیان به شمار می‌رود طوری‌که خداوند متعال در این مورد فرموده است:
﴿أُوْلَٰٓئِكَ يُجۡزَوۡنَ ٱلۡغُرۡفَةَ بِمَا صَبَرُواْ وَيُلَقَّوۡنَ فِيهَا تَحِيَّةٗ وَسَلَٰمًا٧٥﴾[الفرقان: ۷۵]
«اینانند که به پاس آنکه صبر کردند غرفه [هاى بهشت را] پاداش خواهند یافت و در آنجا با سلام و درود مواجه خواهند شد».
و در مورد اهل جنت فرموده است: ﴿وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَدۡخُلُونَ عَلَيۡهِم مِّن كُلِّ بَابٖ٢٣ سَلَٰمٌ عَلَيۡكُم بِمَا صَبَرۡتُمۡۚ فَنِعۡمَ عُقۡبَى ٱلدَّارِ٢٤﴾[الرعد: ۲۳-۲۴].
• صبر یک وسیلۀ از وسایل کسب حکمت، و صفت بارز و برجستۀ حکما به شمار می‌رود، طوری‌که خداوند متعال در این مورد فرموده است: ﴿وَلَا تَسۡتَوِي ٱلۡحَسَنَةُ وَلَا ٱلسَّيِّئَةُۚ ٱدۡفَعۡ بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ فَإِذَا ٱلَّذِي بَيۡنَكَ وَبَيۡنَهُۥ عَدَٰوَةٞ كَأَنَّهُۥ وَلِيٌّ حَمِيمٞ٣٤ وَمَا يُلَقَّىٰهَآ إِلَّا ٱلَّذِينَ صَبَرُواْ وَمَا يُلَقَّىٰهَآ إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٖ٣٥﴾[فصلت: ۳۴-۳۵].. «نیکى با بدى یکسان نیست [بدى را] آنچه خود بهتر است دفع کن آنگاه کسىکه میان تو و میان او دشمنى است گویى دوستى یکدل مىگردد، و این [خصلت] را جز کسانى که شکیبا بودهاند نمىیابند و آن را جز صاحب بهرهاى بزرگ نخواهد یافت».
از آیۀ فوق این حقیقت واضح و روشن می‌گردد که انسان زمانیکه راه و روش مشخصی را دنبال کند که در نتیجۀ آن دشمن سرسخت و سوگند خورده‌اش به یک دوست صمیمی و مهربان تبدیل شود، این عین حکمت و تصرف بسیار خوب است. و با توجه به آیۀ فوق انسان این مقام را وقتی میتواند کسب کند که صبر را پیشۀ خود گرداند.
• خداوند به اهل صبر و صابرین پیروزی و نصرت را تضمین نموده، فرموده است: ﴿بَلَىٰٓۚ إِن تَصۡبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَيَأۡتُوكُم مِّن فَوۡرِهِمۡ هَٰذَا يُمۡدِدۡكُمۡ رَبُّكُم بِخَمۡسَةِ ءَالَٰفٖ مِّنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ مُسَوِّمِينَ١٢٥﴾[آل عمران: ۱۲۵]. «آرى اگر صبر کنید و پرهیزگارى نمایید و با همین جوش [و خروش] بر شما بتازند همانگاه پروردگار‌تان شما را با پنج هزار فرشته نشاندار یارى خواهد کرد».
• اجر و ثواب صبر را بر خلاف سایر طاعات و عبادات بی‌اندازه داده می‌شود چنانچه الله تعالی در این مورد فرموده است: ﴿إِنَّمَا يُوَفَّى ٱلصَّٰبِرُونَ أَجۡرَهُم بِغَيۡرِ حِسَابٖ﴾[الزمر: ۱۰].. «بىتردید شکیبایان پاداش خود را بىحساب [و] به تمام خواهند یافت».
و بر همین اساس در مورد عمل روزه که یک نوع صبر به شمار می‌رود، خداوند متعال فرموده است:
«الصَّوْمُ لِي وَأَنَا أَجْزِي بِهِ، يَدَعُ شَهْوَتَهُ وَأَكْلَهُ وَشُرْبَهُ مِنْ أَجْلِي...» [۱۴۱]. «روزه از آن من است، و تنها من پاداشت آن را می‌دهم».
ثواب و پاداش صبر را در قرآن کریم همان طوری‌که بی‌حساب گفته شده است همچنان متنوع و گوناگون نیز قرار داده شده است، چنانچه خداوند در مورد صابرین فرموده است:
﴿أُوْلَٰٓئِكَ عَلَيۡهِمۡ صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَةٞۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُهۡتَدُونَ١٥٧﴾[البقرة: ۱۵۷].
«بر ایشان درود‌ها و رحمتى از پروردگار‌شان [باد] و راهیافتگان [هم] خود ایشانند».
• پیامبر ج صبر را بهترین و وسیع‌ترین خیر معرفی نموده، فرموده است: «…مَا أُعْطِيَ أَحَدٌ عَطَاءً خَيْرًا وَأَوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ» [۱۴۲].
• پیامبر ج صبر را کفاره برای سایر گناهان معرفی نموده فرموده است: «مَا يُصِيبُ الْمُؤْمِنَ مِنْ وَصَبٍ، وَلَا نَصَبٍ، وَلَا سَقَمٍ، وَلَا حَزَنٍ حَتَّى الْهَمِّ يُهَمُّهُ، إِلَّا كُفِّرَ بِهِ مِنْ سَيِّئَاتِهِ» [۱۴۳].
[۱۴۱] صحیح البخاری (ص: ۱۴۳ شماره: ۷۴۹۲). [۱۴۲] صحیح البخاری (ص: ۱۲۲ شماره: ۱۴۶۹). [۱۴۳] صحیح مسلم ( ص: ۱۹۹۲ شماره:۲۵۷۳).