گفتگوهای عقلانی با شیعیان اثنی عشری منابع شیعه در میزان نقد علمی

٣- کتاب «فقیه من لا یحضره الفقیه» ابن بابویه قمی

* شیخ باقر ایروانی در مورد ابن بابویه و کتابش می‌‌گوید: «چنان که گفته‌‌اند، کتاب الفقیه مشتمل بر ٥٩٦٣ حدیث است، حال آنکه قسمت بزرگی از آن که ٢٠٥٠ حدیث میباشد، مرسل هستند»[٤٦٨].

* شیخ نورالدین موسوی عاملی می‌‌گوید: «ما می‌بینیم که صدوق در برخی از مسائل برخلاف موارد موجود در الکافی فتوا داده است، حتی در برخی از مؤلفات خود، برخلاف موارد موجود در من لا یحضره الفقیه فتوا داده است»[٤٦٩].

* جعفر سبحانی می‌‌گوید: «بیشتر روایات شیخ در دو کتاب التهذیب و الاستبصار، روایاتی معلق هستند. روایات صدوق در کتاب الفقیه نیز چنین است»[٤٧٠]. یعنی: سند ندارند. پس چگونه مورد وثوق قرار می‌‌گیرند؟

در مورد ثقه بودن صدوق، بسیاری از علمای شیعه شک کرده اند:

* شیخ سلیمان ماحوزی می‌‌گوید: «برخی از مشایخ ما در مورد ثقه بودن شیخ صدوق توقف کرده‌‌اند»[٤٧١].

* ابوالهدی کلباسی در دفاع از صدوق می‌‌گوید: «برخی از علمای رجال در مورد صدوق که در مورد عدالت وی اجماع وجود دارد، بیان داشته‌‌اند که برخی از علما در مورد اعتبار روایات وی توقف کرده‌‌اند. این شاید به علت عدم ثبوت ضبط وی باشد»[٤٧٢].

این تناقض عجیبی است، زیرا وی اظهار داشته که در مورد عدالت او اجماع شده است و سپس طعن نسبت داده شده به او را بیان می‌کند.

* بحرانی می‌‌گوید: «عجیب است که برخی از کوته‌بینان در مورد وثاقت شیخ صدوق توقف کرده‌‌اند و می‌‌گویند: او ثقه نیست، زیرا کسی از علمای رجال به ثقه بودن او تصریح نکرده‌‌اند»[٤٧٣].

* جعفر نجفی (م١٢٢٧هـ) شیخ شیعه امامیه و رئیس مذهب شیعه در زمان خود[٤٧٤]، او را مجروح کرده، و در کتاب کاشف الغطاء در مورد مؤلفان کتب اربعه می‌‌گوید: «چگونه میتوان در تحصیل علم بر محمدین ثلاثه اعتماد کرد، حال آنکه برخی از آنان روایت برخی دیگر را تکذیب میکنند، و روایات آنان با همدیگر در تضاد است. همچنین کتاب‌های آن‌ها مشتمل بر اخباری است که کذب بودن آن‌ها قطعی است، مانند اخبار وارده در مورد تجسیم و تشبیه و قدم عالم و ثبوت مکان و زمان»[٤٧٥].

[٤٦٨]- دروس تمهیدیة فی القواعد الرجالیة، باقر إیروانی ص:٢٧١، الحدائق الناضرة، یوسف بحرانی ٤/٢٠٩، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، شیخ عبد الله الممقانی ١/٣٥٩.

[٤٦٩]- حاشیة کتاب الفوائد المدنیة، أمین استرآبادی ص: ٣١٠.

[٤٧٠]- أصول الحدیث وأحکامه فی علم الدرایة ص: ٦٩.

[٤٧١]- حاشیه سماء المقال ٢/٢١٠، و نک: مقدمة محقق معانی الأخبار، صدوق ص:١٤، تعلیق على منهج المقال، وحید بهبانی ص:٣١٨.

[٤٧٢]- سماء المقال ٢/٢١٠.

[٤٧٣]- مقدمة معانی الأخبار ص:١٣، و نک: حاشیه سماء المقال ٢/٢١٠.

[٤٧٤]- حاشیه الشیعة فی المیزان ص:٢٧٢.

[٤٧٥]- کشف الغطاء ص:٤٠.