وهب بن منبه ناشر اسرائيليات
كعب الأحبار اوّلین یهودی‌ای نیست كه صحابه از آنان علم دریافت میكردند، بلكه مسلمانان بعد از كعب الأحبار با یكی دیگر از افراد اهل كتاب مبتلا شدهاند كه در نشر اسرائیلیات در میان مسلمانان پیرامون تاریخ انبیاء و امتهای سابق به نهایت رسیده است، این شخص وهب بن منبه یمانی است.
ذهبی گفته: وهب بن منبه در زمان خلافت عثمان سبه دنیا آمده، و از كتابهای اسرائیلی اقوال بسیاری را نقل میكرد، و در سال ۱۱۴هـ وفات یافته است، اما فلاس این رأی را ضعیف دانسته است[۱۹۴۹] .
و در «تذكرة الحفاظ» گفته: او عالم اهل یمن بود و در سال ۳۴هـ متولد شده و مقدار زیادی از علم اهل كتاب را در اختیار داشت، و توجه زیادی به علم مبذول میداشت و حدیث او در صحیحین ثبت شده كه از برادرش روایت كرده است[۱۹۵۰] .
زندگینامه أبونعیم در كتاب «حلية الأولياء» بصورت مفصل بیان شده كه حدود شصت صفحه را در برگرفته است، و در نقل گفتهها و سخنان كوتاه او مفصل بحث كرده است[۱۹۵۱] .
وهب بن منبه عقل و اندیشهی صحابه را با روشهای گوناگون فریب میداد، او خود را به گونهای معرفی میكرد كه از سابقین و معاصرین خود عالمتر است و خطاب به حاضران مجلس خود میگفت: «میگویند: عبدالله بن سلام دانشمندترین فرد زمان خود بود و كعبدانشمندترین فرد اهل زمان خود بود، آیا كسی را دیدهای كه علم هر دو را جمع كرده باشد؟» که منظورش خودش بود[۱۹۵۲] .
آن مرد در شرایطی در مورد انبیاء و امتهای سابق بر فراز منبر سخنرانی میكرد كه نقل حدیث از پیامبر جممنوع شده بود، او قلبها را بسوی خود جلب كرده و جمع زیادی هم از او برمیگرفتند، كه نتیجه آن انتشار روایات اسرانیلی در مراكز علمی اسلام پیرامون زندگی انبیاء الهی بود، و سخنان ایراد شده ایشان در یک جلد جمعآوری شده كه در كشف الظنون به/ «قصص الأبرار وقصص الأخيار» نام گرفته است[۱۹۵۳] .
افراد زیادی از دریافت كنندگان روایات اهل كتاب منبع قصه و تفسیر شدهاند، مانند تمیم بن أوس داری روایت كننده اسطورهها، و اینک كتابههای صحاح و سننها مملو از روایات ایشان است ....و قصه‌‌هايشان را يادآوري مي‌كند.
اگر ادعای نویسنده درست باشد كه ایمان اهل كتاب پس از اتمام حجّت امام علی سبر آنها دلیلی بر تعظیم اهل كتاب است، پس باید ملازمت صحابه و تابعین و محدثین بعد از آنها بر دروازههای آنها بهترین دلیل بر تعظیم ایشان است.
[۱۹۴۹] میزان الاعتدال:۴/۳۵۲ ـ ۳۵۳. [۱۹۵۰] تذكرة الحفاظ:۱/۱۰۰ـ [۱۹۵۱] حلیة الأولیاء:۱/۲۳ـ ۸۱. [۱۹۵۲] تذكرة الحفاظ:۱/۱۰۱. [۱۹۵۳] كشف الظنون:۲/۲۲۳، مادة قصص.